Historia
Baronia Garlies w 1263 roku podarowana została przez króla Aleksandra III dziedzicznemu, czwartemu najwyższemu stewardowi królestwa Szkocji, Alexandrowi. Następnie w 1283 roku przeszła na jego syna zwanego Johnem z Bonkyl, ożenionego z Margaret, córką sir Alexandra Bonkyla. Potomkowie tej pary, późniejsi earlowie Galloway, posiadali baronię Garlies przez całą jej historię. Na jej terenie wieżę mieszkalną wznieśli około przełomu XV i XVI wieku. Nie wiadomo jak długo ona funkcjonowała ani w jakich okolicznościach i kiedy została porzucona. Z pewnością w XIX wieku była już zaawansowaną ruiną.
Architektura
Wieża u schyłku średniowiecza chroniona była naturalnymi warunkami terenu, mianowicie po jej południowo – zachodniej i południowo – wschodniej stronie rozpościerały się podmokłe i zabagnione ziemie, przecięte przez co najmniej dwa większe strumienie. Po północnej natomiast stronie teren przechodził w obszary górzyste, poszarpane wzniesieniami i odludnymi wrzosowiskami.
Wieża przypominała budowle z Cardoness i Rusco. Wzniesiona na planie prostokąta, miała wymiary 9,1 x 12,2 metry oraz mury grubości w przyziemiu od 1,5 do 2,4 metra. Wejście do niej utworzono od strony wschodniej, skierowanej ku dziedzińcowi, pierwotnie zapewne ogrodzonemu drewnianymi obwarowaniami i wypełnionemu zabudową gospodarczą. Szerokie na 1,1 metra przejście zabezpieczały podwójne drzwi. Za nimi po prawej stronie w grubości muru znajdowała się mała komora dla strażnika lub odźwiernego, po lewej przejście do spiralnej klatki schodowej, na wprost zaś wejście do głównej części przyziemia, dzielonej poprzeczną ścianą na dwie komory o nierównej wielkości. Każda z komór miała niezależne wejście, natomiast nie były połączone bezpośrednio. Obie pełniły funkcje spiżarni i składów, podobnie jak osadzone na kamiennych wspornikach i drewnianym stropie półpiętro, które przykryte było już sklepieniem. Mniejsza komora południowa doświetlana była szczelinowym otworem od zachodu, a w murze południowym mieściła półkę ścienną. Większa komora północna oświetlana była dwoma szczelinami: jedną północną i jedną zachodnią. Nie miała półki ściennej ale w narożniku północno – wschodnim utworzono płytką wnękę, umieszczoną w tym samym miejscu co okrągłe wnęki w Cardoness i Rusco (przypuszczalnie przeznaczone do składowania beczek). W narożniku południowo – zachodnim wieży, w grubości muru znajdowała się ciemna i duszna cela więzienna, dostępna poprzez właz w podłodze komory na wysokości półpiętra.
Pierwsze piętro wieży najpewniej, jak we wszystkich tego typu szkockich budowlach, pełniło funkcje mieszkalne oraz reprezentacyjne. Ogrzewane było okazałym kominkiem o szerokości 2,9 metra z prostym nadprożem na górnej krawędzi zdobionym gzymsem ukazującym motywy roślinne i wkomponowaną w nie scenę polowania. Nadproże osadzono na dwóch bogato profilowanych przyściennych filarach, z kapitelami i cokołami o bardzo podobnych do siebie formach. Powyżej komnaty reprezentacyjnej wieża mieściła co najmniej jedno, a najpewniej dwa piętra, wypełnione komnatami mieszkalnymi.
Stan obecny
Obecnie mury wieży nie przekraczają 3 metrów wysokości, za wyjątkiem fragmentów ścian północnej i zachodniej, dochodzących do 9 metrów wysokości. Przetrwało kilka detali architektonicznych w postaci otworów strzeleckich, półek ściennych czy ościeży kominka, który po odnalezieniu w gruzowisku wmurowany został w ścianę południową wieży. W jej pobliżu znajdują się ruiny nowożytnych zabudowań mieszkalnych i gospodarczych, przy czym całość pokryta jest krzewami, trawami i paprociami. W najbliższej okolicy wieży, a nawet w jej wnętrzu wyrastają też dziko zasiane drzewa, które choć dodają zabytkowi uroku, to niestety grożą rozsadzeniem murów korzeniami.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
MacGibbon D., Ross T., The castellated and domestic architecture of Scotland from the twelfth to the eighteenth century, t. 5, Edinburgh 1892.
The Royal Commission on the Ancient and Historical Monuments and Constructions of Scotland. Fifth report and inventory of monuments and constructions in Galloway (Volume II), county of the Stewartry of Kirkcudbright, Edinburgh 1914.