Historia
Wieża mieszkalna w Galston, zwana także wieżą Lockhart lub Barr od nazwiska jej właścicieli, rodziny Lockhartów z Barr, prawdopodobnie wzniesiona została około drugiej połowy XV wieku. Ród Lockhartów pojawił się w źródłach pisanych już pod koniec XIII wieku w osobie Malcolma Lockharta, najpewniej przodka późniejszych właścicieli Galston. W XVI wieku byli oni jednym ze znaczniejszych rodów w regionie Ayrshire oraz zwolennikami przemian religijnych, gdyż w 1561 roku ówczesny właściciel Barr, James Lockhart, gościł w swej siedzibie Johna Knoxa, kalwińskiego duchownego i czołowego twórcę narodowego protestanckiego Kościoła Szkocji.
W 1670 roku Lockhartowie z Barr sprzedali wieżę Campbellom z Cessnock, co zapoczątkowało upadek wieży jako siedziby mieszkalnej, przekształconej wkrótce w więzienie, skład drewna i wełny, a nawet w siedzibę loży masońskiej, która przeprowadziła renowację budynku w celu przystosowania go na małe muzeum.
Architektura
Wieżę mieszkalną Barr wzniesiono pośrodku osady Galston, na niewielkim skalistym wywyższeniu na południe od rzeki Irvine, w bardzo bliskiej odległości od niewielkiego potoku Burn Anne, przepływającego z południa na północ po zachodniej stronie wieży. Otrzymała ona w planie kształt prostokąta o wymiarach 14,6 x 10,7 metra, przy dość masywnych murach, grubych na 2,1 metra, wzniesionych z charakterystycznego czerwonego piaskowca. Narożniki wieży wzmocnione zostały ciosami jaśniejszego kamienia, wykorzystanego również do utworzenia detali architektonicznych.
Przy budowie wieży wciąż ważne było zachowanie walorów obronnych. Wejście utworzono na poziomie pierwszego piętra, tak by prowadzące do niego drewniane schody lub drabina mogły być łatwo odrzucone w razie zagrożenia, elewacje przepruto małą liczbą niewielkich otworów, szczególnie na najniższych kondygnacjach, a górną partię wieży zwieńczono przedpiersiem osadzonym na wystających, profilowanych uskokami wspornikach. Pierwotnie zapewne niosło ono krenelaż, w narożnikach przechodziło natomiast w obłe bartyzany.
Wnętrze wieży podzielono na trzy główne kondygnacje, przy czym dwie dolne zwieńczono sklepieniem kolebkowym, a trzecią przykryto płaskim, drewnianym stropem. Komunikację pomiędzy nimi umożliwiała cylindryczna klatka schodowa osadzona w grubości muru południowo – zachodniego narożnika. Najniższa kondygnacja, słabo oświetlona jedynie pojedynczym otworem szczelinowym w ścianie zachodniej i niedostępna bezpośrednio z dworu, zapewne pełniła rolę spiżarni, czy też magazynu. Na pierwszym piętrze, pod wysoko założonym sklepieniem znajdowała się aula (hall), czyli pomieszczenie dzienne o reprezentacyjnym charakterze. Było ono zaopatrzone w kominek, komorę w grubości muru (latrynę) i oświetlane oknami z bocznymi, kamiennymi siedziskami. Najwyższa kondygnacja musiała pełnić rolę ogrzewanej kominkiem prywatnej komnaty mieszkalnej.
Stan obecny
Odrestaurowana wieża służy dziś miejscowym imprezom okolicznościowym, okazjonalnie udostępniana jest też zwiedzającym. Pomimo wielu zmian właścicieli, funkcji i roli zachowała mury obwodowe praktycznie w całości, choć w sporym stopniu została zmodernizowana w okresie nowożytnym (okna, wnętrza, wtórny aneks ze współczesnymi schodami). Do czasów współczesnych nie przetrwało przedpiersie wraz z narożnymi bartyzanami, po których widoczny jest z każdej strony rząd kamiennych wsporników.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Lindsay M., The castles of Scotland, London 1995.
MacGibbon D., Ross T., The castellated and domestic architecture of Scotland from the twelfth to the eighteenth century, t. 3, Edinburgh 1889.
Tranter N., The fortified house in Scotland, volume III, south-west Scotland, Edinburgh-London 1965.