Historia
Wieżę Galdenoch zbudowano pomiędzy 1547 a 1570 rokiem z inicjatywy Gilberta Agnew, drugiego syna Andrew z Lochnaw, który poległ w bitwie z Anglikami pod Pinkie. Ród Agnew należał w Galloway do wpływowych, lecz popadł w długi z powodu wspierania protestantyzmu, za co był obciążany podatkami przez monarchów z rodu Stewartów. Nie wiadomo do kiedy wieża pełniła funkcje mieszkalne. W drugiej połowie XIX wieku znajdowała się już w ruinie, lecz jej relatywnie dobry stan oznaczałby, że opuszczona została najwcześniej w XVIII stuleciu.
Architektura
Wieżę usytuowano w małej i płytkiej dolinie przez którą przepływał nieduży strumień. Była to dość rzadko spotykana w regionie Galloway budowla, wzniesiona na planie litery L, przykryta ponad każdym skrzydłem dwuspadowymi dachami, opartymi na schodkowych szczytach, o maksymalnej wysokości 10,6 metrów. Składała się z głównego bloku na planie prostokąta, usytuowanego dłuższymi bokami mniej więcej na linii północ – południe, posiadającego mury o grubości około 1,1 metra i mniejszego skrzydła przy narożniku północno – wschodnim.
Funkcje obronne wieży były już mocno ograniczone. Nie posiadała górnej galerii obronnej, a bartyzanę umieszczono tylko w jednym narożniku, gdzie pełniła raczej funkcję obserwacyjno – ostrzegawczą. Wejście znajdowało się tradycyjnie dla tego typu budowli w kącie utworzonym przez obie części wieży, w przyziemiu mniejszego skrzydła, co pierwotnie miało zapewniać możliwość ognia flankowego drzwi, ale w Galdenoch raczej służyło minimalizowaniu przeciągów. Drzwi wejściowe do wieży blokowane były ryglem osadzanym w otworze w murze.
Układ wnętrz wieży nie wyróżniał się niczym specjalnym. W bocznym skrzydle znajdowała się klatka schodowa łącząca dwie kondygnacje i poddasze, natomiast w większym skrzydle główne pomieszczenia. Komunikację pionową ułatwiały dodatkowe schody w grubości muru, łączące dwa górne piętra. Przyziemie o wielkości 6,7 x 4,3 metra, tradycyjnie podsklepione kolebką, zapewne pełniło funkcje gospodarcze z racji słabego oświetlenie jedynie dwoma małymi otworami od północy i południa. Jedynym detalem architektonicznym były tam dwie proste półki ścienne w ścianie północnej i południowej, choć możliwe, iż w ścianie wschodniej znajdował się kominek.
Na piętrze znajdowała się komnata dzienna (hall) o wymiarach 6,4 x 4,3 metra, w której skupiało się życie mieszkańców Galdenoch. Była ona dobrze oświetlona oknem z każdej strony i ogrzewana kominkiem osadzonym w ścianie wschodniej. Północne okno flankowały dwie wnęki, prawdopodobnie szafki ścienne, a kolejna znajdowała się w narożniku południowo – zachodnim. Na dwa najwyższe piętra prowadziła wspomniana druga, dużo węższa spiralna klatka schodowa o średnicy 1,2 metra, umieszczona w grubości muru w narożniku południowo – wschodnim. Na drugim piętrze i być może poddaszu znajdowały się dodatkowe pomieszczenia mieszkalne.
Stan obecny
Wieża Galdenoch choć znajduje się dziś w ruinie, stanowi doby przykład XVI-wiecznej budowli mieszkalnej opartej o plan litery L. Jest niezadaszona, lecz mury w większości zachowały się do pełnej wysokości za wyjątkiem styku pomiędzy oboma skrzydłami. Niestety są one w dość kiepskim stanie i liczne pęknięcia oraz ubytki murów (głównie w miejscach dawnych otworów okiennych) świadczą o potrzebie pilnych prac remontowych.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Coventry M., The castles of Scotland, Prestonpans 2015.
Lindsay M., The castles of Scotland, London 1995.
MacGibbon D., Ross T., The castellated and domestic architecture of Scotland from the twelfth to the eighteenth century, t. 3, Edinburgh 1889.
The Royal Commission on the Ancient and Historical Monuments and Constructions of Scotland. Fourth report and inventory of monuments and constructions in Galloway (Volume I), county of Wigtown, Edinburgh 1912.