Historia
Miejscowe dobra prawdopodobnie od połowy XIII wieku należały do rodziny French, dzierżawców możnego, królewskiego rodu Bruce, którzy w XVI wieku wznieśli prostą i niewyszukaną wieżę mieszkalną. Być może początek prac budowlanych związany był z wydanym w 1535 roku aktem, nakazującym posiadaczom ziemskim o określonym dochodzie wznosić warowne, wieżowe siedziby mieszkalne.
Wieża Frenchland została rozbudowana na początku XVII stulecia przez ówczesnego właściciela, Roberta French, straciła też wówczas większość z cech obronnych. Funkcje mieszkalne pełniła do około połowy XVIII wieku, kiedy to, prawdopodobnie ze względu na zbyt skromne warunki mieszkaniowe, została opuszczona. W 1857 roku jej ściany miały być jeszcze względnie nienaruszona, ale wkrótce potem popadła w całkowitą ruinę.
Architektura
Frenchland pierwotnie było prostą wieżą mieszkalną wzniesioną na planie prostokąta o 8,1 metrach długości i 6,6 metrach szerokości, przy niezbyt grubych murach obwodowych mających 1,1 metra szerokości. Zbudowano ją z nieobrobionego kamienia polnego łączonego wapienną zaprawą, przy użyciu większych bloków piaskowca wzmacniających narożniki. Miała ona trzy kondygnacje zwieńczone dookolnym chodnikiem obronnym osłanianym przez osadzone na konsolach przedpiersie, prawdopodobnie zaopatrzone w krenelaż. Usytuowano ją na lekkim stoku wzniesienia, około 40 metrów na zachód od doliny potoku French Burn. Początkowo musiała być chroniona jakąś formą umocnień ziemnych (przetrwałych częściowo po stronie północnej), być może zwieńczonych obwarowaniami drewnianymi.
W XVII wieku prosta i skromna wieża mieszkalna powiększona została od południa o mniejsze skrzydło o wymiarach 4,8 x 4 metry, które nadało całemu założeniu kształt litery L. W trakcie przebudowy usunięto przedpiersie nad starą wieżą, którą nieco podwyższono i zaopatrzono, podobnie jak młodsze skrzydło, w trójkątne, schodkowe szczyty dźwigające dwuspadowy dach.
Nowe wejście do budynku umieszczono w standardowym miejscu dla tego typu budowli, mianowicie w kącie utworzonym przez oba skrzydła. Wiodło ono do zwieńczonego sklepieniem kolebkowym pomieszczenia gospodarczego w głównym bloku wieży (sklepienie założono dopiero w trakcie przebudowy, pierwotnie przyziemie wieńczył drewniany strop). Początkowo było ono połączone z wyższymi kondygnacjami za pomocą cylindrycznej klatki schodowej w narożniku południowo – wschodnim, lecz po przebudowie wąskie, kręte schody zastąpiła klatka schodowa w bocznym skrzydle.
Pierwsze piętro mieściło komnatę dzienną (hall) oraz mniejszą komnatę prywatną w głównym bloku wieży. Obie ogrzewane były kominkami i zaopatrzone w ścienne półki. Przykrywał je płaski, drewniany strop, podobnie jak dwa pomieszczenia mieszkalne na drugim piętrze, również ogrzewane kominkami. Powyżej znajdowało się jeszcze poddasze będące efektem przebudowy. Dodatkową przestrzeń mieszkalną otrzymano na drugim piętrze młodszego skrzydła, gdyż kondygnacja ta skomunikowana była jeszcze za pomocą starej cylindrycznej klatki schodowej w głównym bloku wieży.
Stan obecny
Wieża znajduje się dziś w stanie postępującej ruiny, będącej pozostałością przebudowanej na początku XVII wieku budowli. Przetrwała większość z trzech ścian młodszego skrzydła południowego oraz dwie ściany szczytowe starszego, głównego bloku. Niestety w większości zawaleniu uległy jego mury wzdłużne: północy i południowy, a przy braku w przyszłości prac ratunkowych zawalić się mogą także i one. Byłoby to sporą stratą, tym bardzie, iż we Frenchland nigdy nie prowadzono szerzej zakrojonych badań, a sam zabytek jest dobrym przykładem obronnej siedziby mieszkalnej średniozamożnego rodu, świadectwem dostosowywania późnośredniowiecznego budownictwa do nowożytnych wymagań rezydencjonalnych. Wstęp na teren wieży jest wolny.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Coventry M., The castles of Scotland, Prestonpans 2015.
MacGibbon D., Ross T., The castellated and domestic architecture of Scotland from the twelfth to the eighteenth century, t. 3, Edinburgh 1889.
The Royal Commission on the Ancient and Historical Monuments and Constructions of Scotland. Seventh report with inventory of monuments and constructions in the county of Dumfries, Edinburgh 1920.