Historia
Wieża mieszkalna Fourmerkland zbudowana została późno, pod koniec XVI wieku, choć mogła powstać z przekształcenia starszej budowli mieszkalno – obronnej. Prace nad nią ukończono zapewne w 1590 roku, gdyż taką datę utrwalono na kartuszu herbowym przy wejściu. Oznaczono na nim również inicjały fundatora wieży, którym był Robert Maxwell oraz jego żona.
Wieża pełniła funkcje mieszkalne przez cały XVII wieku, prawdopodobnie unikając większych zniszczeń i przekształceń. W 1720 roku została kupiona przez Roberta Fergussona, który nieco wcześniej nabył także pobliską podobną wieżę Isle. Przez potomków nowego właściciela użytkowana była aż do XX wieku. Następnie po krótkim okresie opuszczenia, w drugiej połowie tamtego stulecia została wyremontowana przez sir Johna Keswicka z Portrack.
Architektura
Niewielka wieża otrzymała bardzo prostą formę na planie czworoboku o wymiarach 7 x 5,8 metra i wysokości 9,1 metra (13,4 metra do kalenicy dwuspadowego dachu). Od strony zewnętrznej urozmaiciły ją jedynie w narożnikach dwie obłe, masywne w stosunku do całej bryły bartyzany, osadzone na półkolistych wspornikach od północnego – wschodu i południowego – zachodu.
Wejście do wnętrza wieży umieszczono na poziomie gruntu w południowej części elewacji wschodniej. Jego jedynym zabezpieczeniem, poza ewentualną żelazną kratą, był otwór przepruty powyżej drzwi, na wysokości pierwszego piętra, pierwotnie wyposażony w kamienny odpływ, prawdopodobnie przeznaczony do oblewania wrzątkiem niechcianych gości.
Wnętrze wieży podzielono na poddasze oraz trzy główne kondygnacje, z których najniższa (3,6 x 5,2 metra) zwieńczona została sklepieniem kolebkowym, a dwie górne przykryto drewnianymi stropami. Komunikację pomiędzy nimi zapewniała cylindryczna klatka schodowa umieszczona w narożniku południowo – wschodnim, zlokalizowana tuż za drzwiami wejściowymi. Każda kondygnacja mieściła tylko jedno pomieszczenie, w grubości murów nie osadzono też żadnych komór. Pomieszczenie parteru oświetlane było jedynie bardzo małymi otworami, prawie szczelinami, dlatego musiało pełnić rolę spiżarni lub magazynku. Wyższe komnaty mieszkalne miały już zapewniony dopływ światła z większych, lekko rozglifionych do wnętrza okien (choć nie tak dużych jak przekształcone w późniejszym okresie okno na pierwszym piętrze). Nietypowe były poziome wąskie otwory doświetlające poddasze w ścianach szczytowych.
Stan obecny
Wieża Fourmerkland przetrwała do czasów współczesnych w dobrym stanie z późniejszymi przekształceniami ograniczonymi do powiększonego okna na pierwszym piętrze i zamontowanej lukarny na poddaszu. Na którymś etapie odbudowane musiały też zostać górne części narożnych bartyzan, a otwór obronny nad wejściem zamurowany (widoczny jest jeszcze na rycinach z XIX wieku).
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Coventry M., The castles of Scotland, Prestonpans 2015.
Lindsay M., The castles of Scotland, London 1995.
MacGibbon D., Ross T., The castellated and domestic architecture of Scotland from the twelfth to the eighteenth century, t. 3, Edinburgh 1889.
The Royal Commission on the Ancient and Historical Monuments and Constructions of Scotland. Seventh report with inventory of monuments and constructions in the county of Dumfries, Edinburgh 1920.
Tranter N., The fortified house in Scotland, volume III, south-west Scotland, Edinburgh-London 1965.