Historia
Wieża Forter zbudowana została w pierwszych latach drugiej połowy XVI wieku, z inicjatywy Jamesa Ogilivy, piątego lorda Airlie, w celach mieszkalnych oraz by chronić szlak przez przełęcz Balloch do Glenshee. W 1591 roku Forter miało zostać zaatakowane przez klan Campbellów, a w 1640 roku splądrowane i spalone przez earla Argyll. Wieżę odbudowano, lecz jeszcze w XVII wieku sprzedana została rodzinie MacThomas (MacCombie). Jacyś MacCombie z Forter wspomniani byli w 1661 roku w trakcie procesów sądowych z rodem Ogilvie. Przyczyniły się one do popadnięcia właścicieli w długi, a wieży w ruinę. Niezamieszkana i zaniedbana pozostawała aż do 1990 roku, kiedy to przeprowadzono jej gruntowną renowację i ponownie przystosowano do funkcji mieszkalnych.
Architektura
Wieżę zbudowano na łagodnym stoku wzgórza, niedaleko zachodniego brzegu rzeki Isla i wpadającego do niej na południowym – wschodzie potoku. Od strony rzeki teren uformowany był w nieco bardziej stromą skarpę, lecz ogólnie warunki terenowe nie miały zbyt obronnych właściwości.
Budowla otrzymała prostokątny w planie blok o wymiarach 11,9 x 8 metrów do którego po stronie południowo – wschodniej dostawiono mniejsze kwadratowe skrzydło o bokach długości 6,4 metra. W utworzony pomiędzy nimi od południa kąt wstawiono nadwieszaną wieżyczkę wykuszową mieszczącą cylindryczną klatkę schodową, poniżej której przepruto wejście do wieży. Było to miejsce w wieżach mieszkalnych o kształcie litery L najczęściej wykorzystywane na portal wejściowy, chroniące przed przeciągami i dające możliwość flankowania z otworów strzeleckich, osadzonych w południowej ścianie głównego skrzydła. Budynek przykryto dwuspadowymi dachami, osobnymi dla każdego skrzydła, osadzonymi na schodkowych, kamiennych szczytach. Nie zastosowano w koronie murów chodnika obronnego z przedpiersiem, skupiając obronę, a w zasadzie obserwację terenu na narożnych obłych bartyzanach. Nadwieszono je w trzech narożnikach głównego skrzydła, przy czym jedna z nich otrzymała rzadko stosowaną, dwukondygnacyjną formę .
Wnętrze mniejszego skrzydła mieściło na parterze schody na pierwsze piętro, powyżej natomiast sklepioną kolebkowo izbę. Od poziomu pierwszego piętra komunikację z górnymi kondygnacjami przejmowała wieżyczka wykuszowa. Przyziemie głównego skrzydła wieży podzielone było pierwotnie na trzy sklepione pomieszczenia z prowadzącym do nich korytarzem. Jedno z nich, zachodnie, pełniło rolę kuchni z nietypowo szerokim aż na 5,8 metra paleniskiem, wypełniającym całą przestrzeń ściany zachodniej. Na pierwszym piętrze tradycyjnie znajdował się dzienny pokój reprezentacyjny (ang. hall) o wymiarach 9,7 x 5,8 metra z dużym kominkiem w ścianie południowej, mniejszym kominkiem po stronie zachodniej i niewielką komorą w grubości muru, oświetlaną małym otworem od południa. Powyżej znajdowało się jeszcze drugie piętro z komnatami mieszkalnymi oraz poddasze z pomieszczeniami zapewne przeznaczonymi dla służby. Każdy z tych poziomów prawdopodobnie oryginalnie dzielony był na dwie lub trzy izby.
Stan obecny
Dzięki starannej odbudowie z drugiej połowy XX wieku wieża Forter jest dziś doskonałym przykładem typowej dla szkockiej szlachty budowli mieszkalnej z przełomu średniowiecza i okresu nowożytnego. Obecnie znajduje się w rękach prywatnych, funkcjonując jako hotel oraz miejsce do przeprowadzania imprez okolicznościowych. Choć jej wnętrza nie są udostępnione do zwyczajnego zwiedzania, na oficjalnej stronie internetowej Forter obejrzeć można bardzo ciekawą trójwymiarową wizualizację wszystkich pomieszczeń wieży. Dostępna jest ona pod linkiem tutaj.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Coventry M., The castles of Scotland, Prestonpans 2015.
MacGibbon D., Ross T., The castellated and domestic architecture of Scotland from the twelfth to the eighteenth century, t. 3, Edinburgh 1889.
Salter M., The castles of Grampian and Angus, Malvern 1995.
Tranter N., The fortified house in Scotland, volume IV, Aberdeenshire, Angus and Kinkardineshire, Edinburgh 1986.