Historia
Broch Feranach zbudowano, podobnie jak około 500 innych tego typu budowli, w epoce żelaza, około I wieku p.n.e. Wzniesiono go dość nietypowo, wewnątrz lądu. Była to budowla mieszkalno – obronna, budowana w relatywnie szybkim czasie w celu ochrony dobytku i życia członków klanu lub małego plemienia oraz z obawy przed uprowadzeniem i popadnięciem w niewolę. Wzniosła go miejscowa celtycka ludność tworząca społeczność żyjącą głównie z wypasu bydła i owiec, mniejszych upraw rolniczych, rybołówstwa i polowań na dzikie zwierzęta. Jako, iż bydło stanowiło wówczas wyznacznik bogactwa, próba jego ochrony przed ciągłymi najazdami rabunkowymi mogła być jednym z impulsów do podjęcia się budowy tego typu konstrukcji. Zapewniały one względnie dobre warunki obronne przed nagłymi atakami mniejszych grup napastników, nie były jednak przystosowane do odpierania długotrwałych oblężeń, gdyż rzadko kiedy zaopatrzone były w źródła wody. Brochy przestały funkcjonować około I lub II wieku n.e., prawdopodobnie ze względu na postępujące wówczas zmiany społeczne i zmniejszenie zagrożenia najazdem lub z powodu uznania budowli za niespełniającą wymagań ówczesnego bezpiecznego i wygodnego życia.
Architektura
Broch zbudowany został na szczycie wzniesienia, opadającego na południu ku meandrującej niewielkiej rzece Abhainn na Frithe. Wzniesiono go na planie koła o średnicy wewnętrznej 11 metrów, z murami grubymi na około 3,4 – 4,7 metra, skonstruowanymi przy pomocy nieobrobionych polnych kamieni układanych bez użycia zaprawy, lecz idealnie do siebie dopasowanych. Choć górne partie brocha nie zachowały się i jego pierwotna wysokość nie jest znana, przypuszczać można na podstawie porównań do innych budowli tego typu, iż posiadał on około 9-12 metrów wysokości, przy czym w górnej części średnica wieży zapewne się zwężała, nadając budowli charakterystyczny butelkowy kształt.
Wejście do wnętrza usytuowano po stronie zachodniej. Miało ono jedynie 1,2 metra wysokości, wymagało więc od wchodzących niewygodnego pochylenia. Zamykane musiało być jakąś formą drzwi, blokowanych ryglem osadzanym w otworze w grubości muru. Długi na 4,7 metra a szeroki jedynie na około 0,8 metra, korytarz wejściowy w połowie długości nieco się poszerzał (do około 1,2 metra) i rozwidlał ku południowi, gdzie usytuowana była, typowa dla brochów komora (1,8 x 1,5 metra) umieszczona w grubości muru, zwykle interpretowana jako miejsce przebywania straży. Poza tą komorą w grubości przyziemia muru obwodowego wieży znajdowało się jeszcze pięć podobnych komór, dostępnych z głównego, centralnego pomieszczenia. Najdłuższa była komora północna, przechodząca na północnym – wschodzie w galerię zakończoną schodami prowadzącymi na górne kondygnacje.
Przestrzeń głównej, środkowej części brocha mogła być dzielona drewnianymi ściankami działowymi na mniejsze lokalności oraz stropami podpieranymi przez słupy na kilka kondygnacji. Elewacje oprócz otworu wejściowego najpewniej nie były przebite żadnymi otworami, czy to okiennymi, czy też strzeleckimi. Nieznany jest sposób zwieńczenia wieży. Być może była to drewniana więźba dachowa, pokryta strzechą nad całością budowli, lub rodzaj daszku pozostawiającego pośrodku otwór do wydobywania się dymu z paleniska.
Stan obecny
Mury wieży zachowały się do dnia dzisiejszego do wysokości około 2,1 – 2,4 metra od strony zewnętrznej. Wewnątrz ich wysokość jest nieco niższa z powodu zalegającego gruzu ze zburzonych ścian, porozrzucanego także na zewnątrz, w pobliżu brocha. Wstęp do leżącego na odludnym terenie zabytku jest dziś wolny.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Armit I., Towers in the North: The Brochs of Scotland, Stroud 2002.
Ritchie J., Brochs of Scotland, Aylesbury 1988.
The Royal Commission on the Ancient and Historical Monuments and Constructions of Scotland. Second report and inventory of monuments and constructions in the county of Sutherland, Edinburgh 1911.