Historia
Wieża mieszkalna Fenton wzniesiona została około połowy XVI wieku przez Patricka Whytelaw (Whitelaw), syna lorda Ruthven, być może na miejscu wcześniejszej budowli obronno – mieszkalnej, gdyż już w 1308 roku wspomniany został w źródłach pisanych sir John de Fenton, a pod koniec XV wieku na posiedzeniach sądowych odnotowywano Johna of Fenton of that Ilk.
W 1587 roku wieża została skonfiskowana i pod nazwą Fentountoure przekazana sir Johnowi Carmichael, od 1588 roku pełniącemu urząd strażnika Zachodniej Marchii (Warden of West March) oraz stewarda Annandale (Steward of Annandale), prawdopodobnie w zamian za jego wierną służbę królowi i pełnienie misji dyplomatycznych w Danii. Być może do konfiskaty doszło nawet wcześniej, gdyż już w 1568 roku niejaki Patrick Whytelaw został wezwany ze swej siedziby w Fenton, z powodu ogłoszenia zarzutów o zdradę. W 1592 roku sir John Carmichael uzyskał potwierdzenie własności wieży Fenton, obwarowań (fortalice) i dworu.
W 1591 roku król Jakub VI i lord Henry Darnley zostali na północ od Edynburga pokonani przez buntowników, zdołali jednak dzięki poparciu miejscowej ludności uciec i przedostać się przez cieśninę Firth of Forth, gdzie schronienia udzielił królowi między innymi ród Carmichaelów z Fenton. Po wstąpieniu Jakuba VI także na tron angielski (jako Jakub I) i śmierci Johna Carmichaela, monarcha przekazał Fenton sir Thomasowi Erskinowi późniejszemu lordowi Dirleton. W 1631 roku nowym właścicielem wieży został sir John Maxwell z Innerwick, lecz w 1650 roku miejscowe ziemie najechała angielska armia Olivera Cromwella pustosząc i niszcząc Fenton. W 1663 roku zrujnowaną budowlę przejął sir John Nisbet, natomiast w połowie XIX wieku miejscowe dobra nabyła rodzina Simpsonów. Jeden z jej współczesnych członków, Ian Simpson, w 1998 roku rozpoczął odbudowę zabytku.
Architektura
Wieżę wzniesiono na niewysokim wzgórzu, pośród pofałdowanego terenu opadającego na północy ku cieśninie Firth of Forth. Otrzymała ona zmodyfikowaną formę wieży o planie przypominającym litery L i Z. Jej głównemu, prostokątnemu blokowi nadano 17,3 metra długości oraz 7,2 metra szerokości, przy niezbyt grubych ścianach mierzących 1,2 szerokości, leżących dłuższymi bokami na linii wschód – zachód. Po stronie południowo – zachodniej urozmaiceniem budowli stało się nieduże kwadratowe w planie skrzydło z nadwieszaną, ryzalitową, obłą wieżyczką w kącie utworzonym przez główny blok wieży. Dodatkowo po stronie północno – wschodniej z elewacji trzonu wieży wysunięto ryzalitowo kolejną cylindryczną wieżyczkę, także mieszącą klatkę schodową w dolnej partii. Od poziomu pieszego i drugiego piętra flankowana była ona kolejnymi nadwieszanymi ryzalitami komunikacyjnymi.
Wieżę Fenton przykryto dwuspadowym dachem ponad głównym blokiem, obronne przedpiersie tworząc jedynie nad ryzalitem południowo – zachodnim, zapewne z powodu ulokowanego poniżej w kącie portalu wejściowego. Była to typowa lokalizacja drzwi, chronionych w ten sposób przed przeciągami, a co ważniejsze flankowanych bocznym ogniem z głównego trzonu wieży. Dodatkowym zabezpieczeniem wejścia była zapewne żelazna krata, w typowy dla szkockich wież sposób zamykana i otwierana ruchem wahadłowym, a nie opuszczana niczym brona.
Wewnątrz przyziemie wieży przykryto sklepieniami kolebkowymi. Najpewniej pierwotnie dzieliło się ono na większe pomieszczenie w zachodniej części oraz mniejsze we wschodniej, gdzie prawdopodobnie zlokalizowana była kuchnia, połączona ze schodami w północno – wschodniej wieżyczce. Pierwsze piętro posiadało podobny układ pomieszczeń, z tym iż większa sala na zachodzie (9,1 x 4,9 metra) pełniła rolę auli (hall), komnaty reprezentacyjnej w której skupiało się życie dzienne mieszkańców, a mniejsze pomieszczenie wschodnie było izbą o bardziej prywatnym charakterze. Taki sam układ zastosowano na drugim piętrze z podziałem na dwie komnaty mieszkalne, choć przestrzeń mieszkalna powiększona tam została przez nieduże pomieszczenia w obu głównych ryzalitach (komunikacja powyżej pierwszego piętra przejmowana była przez mniejsze nadwieszane wykusze).
Stan obecny
Dzięki przeprowadzonej pod koniec XX wieku renowacji wieża Fenton pełni dziś ponownie funkcje mieszkalne, służąc jako luksusowy hotel i miejsce organizowania imprez okolicznościowych. Do momentu popadnięcia w ruinę w XIX stuleciu nie przechodziła żadnych większych modyfikacji. W późniejszym okresie utraciła część oryginalnych detali architektonicznych z powodu długotrwałych zaniedbań (ościeża okienne, przedpiersie bocznego skrzydła).
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Coventry M., The castles of Scotland, Prestonpans 2015.
Lindsay M., The castles of Scotland, London 1995.
MacGibbon D., Ross T., The castellated and domestic architecture of Scotland from the twelfth to the eighteenth century, t. 2, Edinburgh 1887.
The Royal Commission on the Ancient and Historical Monuments and Constructions of Scotland. Eighth report with inventory of monuments and constructions in the county of East Lothian, Edinburgh 1924.
Tranter N., The fortified house in Scotland, volume I, south-east Scotland, Edinburgh-London 1962.