Historia
Wieża mieszkalna Fatlips, pierwotnie znana pod nazwą Minto, wybudowana została na przygranicznych, wiecznie stojących w ogniu terenach, w pierwszej połowie XVI wieku, przez ród Turnbullów z Barnhills. Być może nastąpiło to po 1535 roku, kiedy to parlament szkocki i król Jakub II nakazali wszystkim właścicielom ziemskim z dochodem powyżej 100 £ wznieść w swych dobrach ufortyfikowane wieże mieszkalne. Przyjmuje się, iż istniała już w 1545 roku, kiedy to earl Hertford w trakcie wojny szkocko – angielskiej spalić miał Mantoncrake, czyli wzgórze Minto Craigs na którym usytuowana była wieża.
Turnbullowie słynęli z notorycznego łamania prawa i siania zamętu na pograniczu szkocko – angielskim, utrzymali się jednak w okolicznych dobrach aż do 1673 roku. Po kilkukrotnej zmianie właścicieli, Fatlips w 1703 roku stało się własnością Gilberta Elliota, lecz już w połowie XVIII wieku wieża znajdowała się w stanie ruiny. Pierwszą rozległą nowożytną renowację przeprowadzono w 1857 roku, a wnętrze odnowiono pod koniec XIX wieku z przeznaczeniem na domek myśliwski i małe prywatne muzeum. Po opuszczeniu w latach 60-tych XX wieku zabytek niszczał aż do gruntownego remontu rozpoczętego w 2013 roku.
Architektura
Wieżę Fatlips wzniesiono na szczycie wzgórza Minto Craigs o wysokości 222 metrów n.p.m., co dawało z niej ogląd nad okolicznymi terenami wraz z położoną na południowym – wschodzie doliną rzeki Teviot. Otrzymała ona w planie kształt prostokąta o wymiarach 8 x 9,7 metra z jednym pomieszczeniem na każdej z trzech głównych kondygnacji. Dodatkowo wieżę zwieńczono murowanym poddaszem przykrytym dwuspadowym dachem opartym na dwóch schodkowych szczytach. Poddasze to, krótsze i węższe od trzonu wieży, pozostawiło miejsce na dookolną galerię obronną, zabezpieczoną masywnym przedpiersiem opartym na trójuskokowych konsolach. Wszystkie narożniki wieży zaokrąglono zadając im formę obłych bartyzan.
Wejście do wieży umieszczono blisko narożnika południowo – wschodniego, na poziomie gruntu. Zamykane było ono typową dla szkockich wież mieszkalnych żelazną kratą (wahadłową, nie opuszczaną jak brona), za którą w grubości muru znajdowała się cylindryczna klatka schodowa oraz przejście do oświetlanego trzema szczelinowymi otworami przyziemia. Było ono przykryte sklepieniem kolebkowym, osadzonym na tyle wysoko, iż wydzielono jeszcze drewnianym stropem przestrzeń półpiętra. Oba te poziomy z racji skąpego oświetlenia i braku innego wyposażenia pełnić musiały rolę spiżarni i magazynu.
Pierwsze piętro wieży przykryte było już drewnianym stropem i oświetlane większymi oknami, po jednym z każdej strony świata. Wszystkie je zaopatrzono w boczne kamienne siedziska wewnątrz wnęk okiennych, natomiast ogrzewanie zapewniał kominek osadzony w ścianie wschodniej. Podobny układ miało mieszkalne pomieszczenie na drugim piętrze, różniące się jedynie brakiem okna po stronie południowej i usytuowaniem kominka po przeciwnej stronie. Cechą charakterystyczną wszystkich pomieszczeń wieży Fatlips był brak jakichkolwiek komór w grubości murów.
Stan obecny
Po przeprowadzonej w ostatnich latach renowacji, wieża jest dziś doskonałym przykładem obronno – mieszkalnej, późnośredniowiecznej budowli szkockiego pogranicza. W trakcie prac naprawczych odbudowane zostało między innymi przedpiersie i ponownie zadaszono poddasze (odbudowane w XIX wieku). Fatlips jest dziś własnością prywatną. Dojście do wieży jest możliwe, lecz wnętrza nie są udostępnione do zwiedzania.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Coventry M., The castles of Scotland, Prestonpans 2015.
Lindsay M., The castles of Scotland, London 1995.
MacGibbon D., Ross T., The castellated and domestic architecture of Scotland from the twelfth to the eighteenth century, t. 3, Edinburgh 1889.
The Royal Commission on the Ancient Monuments of Scotland, An Inventory of the Ancient and Historical Monuments of Roxburghshire, volume 2, Edinburgh 1956.
Tranter N., The fortified house in Scotland, volume I, south-east Scotland, Edinburgh-London 1962.