Historia
Oryginalna nazwa osady nie jest znana, podobnie jak dokładny czas jej funkcjonowania. Na podstawie badań archeologicznych przypuszcza się jedynie, iż zamieszkiwana była od około 500 roku p.n.e. do połowy VI wieku n.e. Jej najwcześniejsza faza wiązała się z obwałowaniami ziemnymi, a następnie wybudowanym w ich wnętrzu ufortyfikowanym brochem, przypuszczalnie powstałym około I-II wieku n.e. Na późniejszym etapie część z domostw wzniesiono także poza obwarowaniami, co skłania do przypuszczeń, iż stały się one wówczas zbyteczne. Ta nieufortyfikowana osada mogła być osiedlem utworzonym około II stulecia n.e. w okresie pax Romana. Okoliczne tereny zamieszkiwało wówczas plemię Votadini, prawdopodobnie mające pokojowe stosunki z Rzymianami.
Architektura
Osadę ulokowano na północno – wschodnim zboczu wzgórza Cockburn Law o wysokości 210 metrów n.p.m., w pobliżu stromej skarpy opadającej na północy ku rzece Whiteadder Water. Otrzymała ona w planie kształt zbliżony do nieregularnego owalu o wymiarach w planie 140 x 75 metrów, usytuowanego dłuższymi bokami na linii wschód – zachód. Obronę całego założenia zapewniał obwód dwóch ziemnych wałów, przy czym każdy poprzedzony był przekopem. Po stronie północnej, ze względu na warunki terenowe, odległości między liniami obwarowań były dużo mniejsze niż na południu, prawdopodobnie też wały były tam niższe oraz nie utworzono zewnętrznego przekopu. Wewnętrzny przekop w najszerszym miejscu miał około 6 metrów szerokości, zewnętrzny natomiast niecałe 8 metrów. Pierwotnie korona wałów zwieńczona była bliżej nieznanymi fortyfikacjami drewnianymi lub murem z kamieni układanych bez użycia zaprawy. Brama wjazdowa najpewniej znajdowała się po stronie południowo – zachodniej w przerwie między ziemnymi wałami, lub ewentualnie we wschodniej części obwodu. Mogły funkcjonować również obydwa powyższe wjazdy, albo któreś z nich w poszczególnych okresach funkcjonowania osady.
Wewnętrzną zabudowę osady stanowiło kilkanaście, pierwotnie drewnianych a następnie kamiennych, głównie cylindrycznych budynków, ogrodzonych kilkoma dodatkowymi murami wydzielającymi parę mniejszych dziedzińców, być może oddzielających poszczególne domostwa klanów lub rodów. Najmniejsze z budynków miały średnice wewnętrzne wynoszące około 3 metry, największe zaś dochodziły aż do 14 metrów, choć większość była wielkości od 5 do 7,5 metrów średnicy. Posiadały one szerokie wejścia skierowane ku północnemu – wschodowi i południowemu wschodowi, zapewne w celu zapewnienia jak największe ilości światła we wczesnych porach dnia.
Najważniejszą i największą budowlą był położony w północno – zachodniej części osady z grubsza cylindryczny budynek, przypominający nieco wznoszone w północnej i zachodniej części Szkocji brochy. Utworzono go na ogrodzonym obszarze o wymiarach 58 x 54 metry, wydzielonym z reszty terenu osady, przy czym północna część założenia stanowiła zarazem wewnętrzną linię głównych obwarowań osady. Miał on, tak jak inne budowle tego typu, grube mury o szerokości od 4,8 do 6,4 metra, wzniesione z kamieni układanych bez użycia zaprawy, komory utworzone w grubości murów oraz wąski korytarz wejściowy, jednak w odróżnieniu od typowych brochów posiadał zdecydowanie większą średnicę, wynoszącą aż 27,5 – 28,2 metrów, a więc przewyższającą wszystkie brochy jakie wzniesiono na północy. Zapewne uniemożliwiało to lub znacząco utrudniało zadaszenie budynku pojedynczym dachem. Była też budowla z Edin’s Hall najpewniej dużo niższa.
Wejście do brocha o szerokości 1,3 metra umieszczono po stronie wschodniej, gdzie na późniejszym etapie rozbudowy dostawiono niewielki aneks z komorą o nieznanym przeznaczeniu. Wejście wiodło do wąskiego korytarza o długości 4,9 metra, którego drzwi, osadzone mniej więcej w połowie grubości muru, pierwotnie można było blokować ryglami umieszczanymi w otworach w murze. Za nimi korytarz rozszerzał się do 1,6 metra, a po obu bokach przejścia prowadziły do umieszczonych w grubości muru komór, tradycyjnie identyfikowanych z pomieszczeniami dla straży. Główna, centralna część brocha wypełniona była szerokim aż na 17,2 – 18,3 metra dziedzińcem z którego trzy kolejne przejścia prowadziły do kolejnych komór w grubości muru, umieszczonych po jednej na północy, zachodzie i południu. Ta ostatnia posiadała także schody prowadzące na górne kondygnacje i galerie lub na wieńczący budowlę chodnik obronny. Były one wąskie, z szerokością zmniejszającą się od 0,9 metra u podstawy do 0,6 metra w wyższych partiach.
Stan obecny
Mury budowli zbliżonej do brocha zachowały się do dnia dzisiejszego jedynie do wysokości maksymalnie dochodzonej do 1,5 metra, przy czym częściowo są one wynikiem rekonstrukcji i nadbudowania po przeprowadzonych pracach archeologicznych. Pozostałe domostwa oraz obwarowania widoczne są jedynie w postaci ziemnych wałów i nierówności terenu na których znajdują się niewielkie skupiska kamieni. Wstęp na teren Edin’s Hall jest wolny.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Armit I., Towers in the North: The Brochs of Scotland, Stroud 2002.
Dunwell A., Edin’s Hall fort, broch and settlement, Berwickshire (Scottish Borders): recent fieldwork and new perceptions, „Proc Soc Antiq Scot”, vol. 129, 1999.
Harding D.W., The Iron Age in Northern Britain: Britons and Romans, Natives and Settlers, Abingdon 2017.
The Royal Commission on the Ancient and Historical Monuments and Constructions of Scotland. Sixth report and inventory of monuments and constructions in the county of Berwick, Edinburgh 1915.