Historia
Pierwsze wzmianki o zamku Dunyvaig w źródłach pisanych pojawiły się pod koniec XIV wieku, kiedy to miejscowe dobra przeszły z lordów Isles na gałąź klanu MacDonaldów z Dunivaig i Glens. Ci ostatni byli posiadaczami zamku do 1494 roku, czyli do momentu antykrólewskiego buntu i późniejszej konfiskaty. Kolejnym właścicielem zamku został za przyzwoleniem szkockiego monarchy John Maclan z Ardnamurchan, o którym wiadomo, iż w latach 1514-1516 miał zaopatrzyć i wzmocnić Dunyvaig w obliczu kolejnej rebelii MacDonaldów. Po jego śmierci w 1519 roku earl Argyll pozwolił objąć zamek w posiadanie swemu bratu, sir Johnowi Campbellowi z Cawdor, lecz już w 1545 roku Dunyvaig powróciło w ręce MacDonaldów, a konkretnie otrzymał je James MacDonald z Dunivaig. Jego szkockie dobra w tym samym roku przekształcone zostały w baronię.
W ostatniej ćwierci XVI wieku Dunyvaig wciągnięte zostało w konflikt MacDonaldów z klanem MacLeanów. Po 1586 roku zamek prawdopodobnie co najmniej raz był oblegany, a ostatecznie na przełomie 1596 i 1597 wzięty pod królewską pieczę Jakuba VI. Ponownie królewscy komisarze przebywali na zamku w 1601, 1605 i w 1606 roku, natomiast dwa lata późnej zarząd nad nim sprawowali z ramienia szkockiego władcy lord Ochiltree i Andrew Knox, biskup Isles. Przebywać miał wówczas na zamku ich kapitan z 24 podkomendnymi.
W 1614 roku Dunyvaig miało zostać zdobyte przez niedużą bandę pod przywództwem Ronalda Oiga, rozbójnika i wagabundy który twierdził, iż jest synem prawowitego właściciela zamku, Angusa MacDonalda. W pobliskim lesie mieli oni sporządzić drabiny, wdrapać się potajemnie na zamkowe mury i unieszkodliwić biskupi garnizon. Zamkiem jednak nie cieszyli się zbyt długo, gdyż wkrótce sami zostali oblężeni przez odziały Angusa Oiag MacDonalda i Coila Ciotacha MaeGillespie. Po sześciu dniach blokady salwowali się ucieczką boczną furtą na wybrzeże, skąd odpłynęli łodziami. Zwycięski Angus Oig odmówił oddania zamku biskupowi, który wcześniej, w 1610 roku, otrzymał go od króla jako dożywotnią rentę i ustanowił Coila Ciotacha jako zarządcę Dunyvaig z ramienia klanu MacDonaldów. Jeszcze we wrześniu tego samego roku biskup Knox wysłał nieudaną ekspedycję w celu odbicia warowni, a miesiąc później król nakazał zdobycie zamku sir Johnowi Campbell z Cawdor. By uniknąć przedłużających się walk zaciągnięto aż 200 osobowy oddział zbrojnych w Irlandii i wyposażono go w artylerię. Ostrzał zamku rozpoczął się na przełomie stycznia i lutego 1615 roku, doprowadzając już po trzech dniach do jego upadku, choć Coil Ciotach zdołał zbiec drogą morską.
Ostatnie działania militarne dotknęły zamek w 1647 roku, kiedy to w trakcie walk wewnętrznych zajęty został przez szkockich prezbiterian. Prowadzący oblężenie Dunyvaig generał Leslie miał być pod wrażeniem siły fortyfikacji, garnizonu i wyposażenia budowli. Później jeszcze przez niedługi okres zamek znajdował się w posiadaniu Campbellów z Cawdor, którzy jednak, jako iż nie posiadali na wyspie swych dóbr, w drugiej połowie XVII wieku opuścili Dunyvaig, na rzecz wygodniejszej nowożytnej rezydencji.
Architektura
Zamek wzniesiono na skalistym cyplu, niezbyt wysokim (około 14 metrów), ale wcinającym się głęboko w wody zatoki Lagavulin, u południowych brzegów wyspy Islay. Usytuowanie takie pozwalało poprowadzić jedyną drogę dojazdową od strony północnej, poprzez wąską szyję. Wiodła ona na niżej położoną część zamku, gdzie na niewielkim spłaszczeniu terenu mur obronny wydzielił siedmioboczne w planie podzamcze o kształcie zbliżonym do owalu o wymiarach 37 x 23 metry. Grubość tego muru była zróżnicowana: podczas gdy w części wschodniej dochodziła aż do 3,6 metra, to po przeciwnej, zachodniej stronie wynosiła 2,1 metra, co i tak była znaczną wielkością.
Przejazd bramny o szerokości 1,8 metra osadzono mniej więcej pośrodku kurtyny północnej, która w narożnikach wzmocniona była bardzo masywnymi przyporami, być może pełniącymi rolę niewielkich baszt. Przejazd od wschodu flankowany był korytarzem w grubości muru, prawdopodobnie prowadzącym na chodnik straży w koronie, od zachodu natomiast niewielką komorą, być może dostępną z jednego z budynków leżących na dziedzińcu (komora ta mogła być piecem chlebowym, budynek zaś piekarnią). Dodatkowo na podzamcze wiodła furta o szerokości aż 5,2 metra, przepruta po stronie południowo – zachodniej, skąd dostać się można było na plażę i do niewielkiej przystani. Fundamenty wskazywałyby, iż furta pierwotnie była węższa i została wtórnie powiększona. W murze południowym umieszczono przejście do niewielkiego, trójkątnego dziedzińca w środkowej części zamku, będącego niejako przedbramiem przed najwyżej położoną i najważniejszą częścią zamku. Do północnej oraz częściowo wschodniej kurtyny przystawione były wszystkie zabudowania przedzamcza, usytuowane krótszymi bokami na osi wschód – zachód. Najpewniej stanowiły one gospodarcze zaplecze zamku mieszcząc stajnie, kuchnię, piekarnię, czy też domy służby. Na dziedzińcu znajdowała się również studnia lub zbiornik na wodę deszczową.
Główna i najstarsza część zamku, prawdopodobnie o formie czworobocznej w planie wieży mieszkalnej długości wewnętrznej około 11,3 metra i szerokości 6 metrów, usytuowana była w najwyższym miejscu skalnej formacji, po południowo – wschodniej stronie dziedzińca podzamcza i małego dziedzińca środkowego. Budynek miał co najmniej dwie kondygnacje (zachowały się otwory okienne na dwóch poziomach), a najpewniej trzy lub cztery. Część z jego pomieszczeń wyposażona była w nadwieszane na zewnętrznych elewacjach wykusze latrynowe, osadzane na kamiennych wspornikach. Grubość ściany południowej wahała się od 1 metra w części zachodniej do 3,1 metra w części wschodniej, najbardziej zbliżonej do skarpy cypla. Wewnątrz kondygnacje rozdzielane były drewnianymi stropami. Wygląd pomieszczeń nie jest znany, domyślać się jedynie można pomieszczenia gospodarczego na najniższym poziomie, oświetlanego wąskimi otworami szczelinowymi lub kuchni, po której pozostały relikty paleniska i odpływu na nieczystości. Pierwsze piętro wzorem innych budowli tego typu mogło mieścić ogrzewaną kominkiem reprezentacyjną aulę, wyższa kondygnacja natomiast prywatną komnatę mieszkalną. Na poziomie pierwszego piętra po stronie wschodniej funkcjonował nadwieszany na konsolach wykusz latrynowy, połączony kanałem ściekowym z latryną znajdującą się piętro wyżej.
Wejście do wieży głównej prowadziło zachodnią stroną wzniesienia, poprzez częściowo wykute w skale schody, ponad półtorametrowej szerokości szczeliną w skale, obok której na kamieniach pozostały ślady świadczące o przerzucaniu ponad nią zwodzonej kładki. Dodatkowo w południowo – zachodnim narożniku, w miejscu gdzie zakręcała ścieżka do głównej budowli, znajdował się rodzaj bastionu lub niedużej wieżyczki strażniczej o maksymalnej średnicy 7 metrów, flankującej pobliską przystań i zabezpieczającej drogę wjazdową na szczyt cypla. Stała ona na skalnym występie poniżej poziomu szczytu skały. Miała w planie jajowaty kształt o średnicy około 7 metrów.
Stan obecny
Zamek znajduje się dziś w postaci słabo zachowanej, otwartej dla wszystkich ruiny. Dominantą dawnego zamku jest obecnie południowa ściana wieży głównej, sięgająca wysokością drugiej i fragmentarycznie trzeciej kondygnacji. Widoczne są także fragmenty murów środkowego dziedzińca oraz porośnięte trawami dolne partie obwarowań podzamcza, sięgające maksymalnie 5,6 metrów wysokości. Górna i dolna część zamku wciąż połączone są częściowo zachowanymi, wykutymi w skale schodami.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Coventry M., The castles of Scotland, Prestonpans 2015.
Millar B.H., Kirkhope J., Dunyvaig Castle, „Discovery Excav Scot”, 1964.
Salter M., The castles of western and northern Scotland, Malvern 1995.
The Royal Commission on the Ancient Monuments of Scotland, Argyll, An Inventory of the Ancient Monuments, volume V, Islay, Jura, Colonsay & Oronsay, Edinburgh 1984.