Historia
Kaplica z Dunstaffnage o nieznanym wezwaniu zbudowana została około drugiej ćwierci XIII wieku, prawdopodobnie z fundacji Duncana MacDougalla, budowniczego pobliskiego zamku. Służyła ona jako kaplica rodowa, wykorzystywana była zapewne także przez zamkową załogę i rodziny mieszkańców Dunstaffnage. W 1740 roku znajdowała się już w ruinie, lecz ówcześni właściciele zamku, Campbellowie, po jej wschodniej stronie wznieśli niewielki aneks grobowy w stylistyce klasycystycznej.
Architektura
Kaplica zbudowana została około 150 metrów od zamku, na niewielkim pagórku po jego zachodniej stronie. Otrzymała salową formę o kształcie wydłużonego prostokąta długości 20,3 metrów i szerokości 6,3 metra, przy grubości murów 0,9 metra. Prezbiterium nie zostało wyróżnione zewnętrznie z bryły, było jednak pierwotnie oddzielone wewnątrz od nawy drewnianą przegrodą lektorium. Całość kaplicy przykryta była otwartą więźbą dachową i dwuspadowym dachem. Budynek wyróżniał się bardzo wysoką jakością wykonania, zbliżoną do zastosowanej w klasztorze Iona, czy też w świątyniach z terenu Irlandii.
Do środka prowadziły aż trzy portale, po jednym do nawy na stronie północnej i południowej oraz jeden na wysokości prezbiterium od południa. Ich dekoracje zachowały się jedynie fragmentarycznie, lecz wszystkie miały formę ostrołukową. Światło zapewniały wąskie i wysokie okna, przy czym najlepiej doświetlone było prezbiterium, gdzie na ołtarz słońce wpadało przez pary lancetowatych okien od południa, północy i wschodu. Dla odmiany oświetlenie nawy zapewniały tylko pojedyncze okna przeprute w ścianie północnej i południowej na wysokości lektorium. Od zewnątrz wszystkie ościeża okienne otrzymały profilowanie, a od wewnątrz szerokie rozglifienie osadzone we wnęce o półkolistym zamknięciu. Szczególnie ozdobną formę miały okna w części prezbiterialnej, flankowane wewnątrz kolumienkami oraz udekorowane profilowanymi i ząbkowanymi obramieniami.
Kaplica najpewniej przykryta była otwartą więźbą dachową. Nie posiadała wewnętrznych murowanych podziałów, lecz część prezbiterialną (kapłańską) pierwotnie oddzielało od części przeznaczonej dla świeckich drewniane lektorium. Zapewne było ono bogato dekorowane, z przejściem pośrodku i przeźroczami po bokach. Elewacje wewnętrzne kaplicy horyzontalnie podzielił przebiegający przez całą budowlę profilowany gzyms podokienny, przerywany jedynie na miejscu portali wejściowych.
Stan obecny
Kaplica znajduje się dziś w stanie niezadaszonej ruiny z murami obwodowymi zachowanymi na całym obwodzie lecz nie o pełnej wysokości. Przetrwała także część detali architektonicznych, przede wszystkim w postaci profilowanych glifów okiennych. Nowożytnym dodatkiem jest wschodni aneks kaplicy, dostępny osobnym wejściem po schodach z zewnątrz.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
MacGibbon D., Ross T., The ecclesiastical architecture of Scotland from the earliest Christian times to the seventeenth century, t. 2, Edinburgh 1896.
Tabraham C., Dunstaffnage Castle & Chapel, Edinburgh 2004.
The Royal Commission on the Ancient and Historical Monuments of Scotland, Argyll castles in the care of Historic Scotland, Edinburgh 1997.