Historia
Zamek Dunoon po raz pierwszy odnotowany został w źródłach pisanych w drugiej ćwierci XIII wieku, kiedy to niejaki John, konstabl („constabularius”) na Dunoon, świadkował na dokumencie Waltera Stewarta. Nie ma pewności czy budowla należała wówczas do szkockiej domeny królewskiej, czy do rodu Stewartów. W rękach królów z pewnością znalazła się w 1371 roku, gdy Robert Stewart, siódmy wielki steward Szkocji, został koronowany jako Robert II. Nieco wcześniej, w 1334 roku, Dunoon zostało zaatakowane przez angielskie wojska pod wodzą pretendenta do tronu Szkocji, Edwarda Balliola, lecz jeszcze w tym samym roku zamek odbity został dla króla Dawida II przez sir Colina Campbella i Roberta Stewarta.
W XV wieku pierwsza znacząca wzmianka źródłowa o zamku pojawiła się w 1446 roku, z okazji wymienienia dochodów czerpanych z Dunoon. Konstablami zamku byli wówczas między innymi William Turnbull, biskup Glasgow, od 1451 do 1454, i George Lauder, biskup Argyll, od 1455 do 1460 roku. Lauder posiadał rentę z zamku do końca życia, na podstawie postanowienia, które przewidywało również, iż powinien obsadzić zamek garnizonem i utrzymać go w dobrym stanie. W 1460 roku podobny przywilej uzyskał Colin, pierwszy earl Argyll, któremu Jakub III zobowiązał się zwrócić wszelkie wydatki poniesione na naprawę zamku. Co więcej w 1473 roku earl otrzymał królewski przywilej nadający mu dziedziczną opiekę nad zamkiem, uprawnienia do mianowania konstabli, dozorców, strażników i stróżów, w zamian za czynsz złożony tylko z jednej czerwonej róży.
W 1544 roku garnizon zamku ostrzelał angielską flotę pod wodzą earla Lennox, który siłą chciał wymusić odrzucenie projektu zaślubin małoletniej królowej Marii Stuart z angielskim następcą tronu Edwardem. Pomimo ostrzału garnizon nie uchronił miasta przed spaleniem, choć sam zamek pozostał niezdobyty. W 1563 roku odwiedziła go królowa Maria w trakcie powrotu z wizyty w Inveraray, śpiąca na zamku przez dwie noce.
Jeszcze na początku XVII wieku Dunoon było ważną królewską siedzibą, choć zamek zaczął tracić na znaczeniu po wzniesieniu nowych zabudowań w Innellan. W 1646 roku w Dunoon doszło do maskary kobiet i dzieci z klanu Lamont przez oddziały Campbellów, w odwecie za wcześniejszy najazd tych pierwszych. Po spustoszeniu półwyspu Cowal Campbellowie przetransportowali do Dunoon parudziesięciu jeńców, gdzie podczas publicznej egzekucji 36 z nich zostało powieszonych, a kolejnych 35 pogrzebano żywcem. Kolejny najazd na półwysep Cowal miał miejsce w 1685 roku podczas tzw. buntu Argylla, czyli próby obalenia króla Anglii i Szkocji Jakuba VII przez spiskowców pod wodzą Archibalda Campbella, dziewiątego earla Argyll. W trakcie walk zamek w Dunoon został zniszczony przez wojska rebeliantów. Nie został już później nigdy odbudowany, a jego ruiny służyły jako źródło do darmowego materiału budowlanego dla okolicznej ludności.
Architektura
Zamek wzniesiono na wysokim na 27 metrów wzgórzu, usytuowanym na płytkim cyplu lądu przy zachodnim brzegu zatoki Firth of Clyde. Będące naturalnym wzniesieniem, wzgórze zostało w paru miejscach sztucznie przeformowane, by wzmocnić naturalne warunki obronne i umożliwić bezpieczne wzniesienie na szczycie zabudowań. Prawdopodobnie od strony lądu, czyli od zachodu, ziemię przekopano rowem oddzielającym wzgórze od okolicznego podwyższonego terenu, gdzie mogło znajdować się podzamcze z gospodarczym zapleczem zamku.
Górna partia wzgórza otoczona była murem o grubości około 1,3 metra, zamykającym obszar o wymiarach około 26 x 18 metrów. Wejście do niego prowadziło stromym podejściem po stronie wschodniej i północnej, a następnie bramą o szerokości około 1,8 metra usytuowana w narożniku północno – zachodnim. Głównym elementem rezydencjonalno – obronnym była zapewne typowa dla Szkocji wieża mieszkalna. Według przekazów źródłowych zamek podobno miał posiadać także trzy narożne wieży lub baszty.
Stan obecny
Do dnia dzisiejszego przetrwały tylko niewielkie szczątki muru o maksymalnej wysokości sięgającej 2,5 metra, sąsiadujące z pozostałościami nowożytnych i współczesnych, ceglanych i betonowych zabudowań. Wejście na wzgórze możliwe jest za pomocą współczesnych schodów, podobno ułożonych na miejscu dawnego wejścia do zamku.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Coventry M., The castles of Scotland, Prestonpans 2015.
Salter M., The castles of western and northern Scotland, Malvern 1995.
The Royal Commission on the Ancient Monuments of Scotland, Argyll, An Inventory of the Monuments, volume VII, Mid Argyll and Cowal, Edinburgh 1992.