Historia
Zamek Dunnideer zbudowany został przed 1260 rokiem, kiedy to po raz pierwszy odnotowano go w źródłach pisanych pod nazwą Donidor. Był wówczas własnością sir Johna de Balliol, który, jeśli był jego budowniczym, do prac budowlanych wykorzystał kamienie i obwarowania ziemne z dużo starszego, wczesnośredniowiecznego lub prehistorycznego fortu, użytkowanego pomiędzy około 1000 rokiem p.n.e. a 1000 rokiem n.e.
John de Balliol był ojcem przyszłego króla Szkocji o tym samym imieniu. Jego rywalem do korony był, ostatecznie zwycięski, Robert I Bruce. Gdy w 1296 roku John Balliol abdykował, a Robert w 1306 roku koronował się, część z rozległych dóbr Balliolów włącznie z zamkiem Dunnideer, włączonych zostało do majątku szkockiej Korony. Być może zamek został uszkodzony w trakcie wojen o szkocką niepodległość z przełomu XIII i XIV wieku. Jeśli tak się stało, to został odbudowany, gdyż ukazano go na mapie z 1465 roku i wielokrotnie wspominano wówczas pobliski młyn.
W XVI wieku zamek służył earlom Mar i lordom Garioch. Po raz ostatni odnotowany został w źródłach pisanych w 1565 roku, w dokumencie królowej Marii, stwierdzającym, iż w Dunnydure jako głównym ośrodku władztwa (ang. earldom) Mar i Garioch, mają być przeprowadzane czynności związane z lenną własnością (szkoc. sasine). Według tradycji aż do 1724 roku na zamku mieszkać miała rodzina Tyrie, ale nie pozostawiła ona po sobie żadnych wyraźnych śladów nowożytnych modyfikacji zamku, przypuszczalnie więc użytkowała jedynie niewielkie chaty w pobliżu dawnych głównych zabudowań.
Architektura
Dunnideer wzniesiono na wysokim, owalnym w planie wzgórzu, znacznie górującym nad okolicznymi ziemiami, przewyższającym je o około 268 metrów. Na jego szczycie usytuowano wieżę mieszkalną czy też donżon, wykorzystujący relikty wczesnośredniowiecznych, prawdopodobnie nigdy nie ukończonych obwarowań. Składały się one z trzech obwodów ziemnego wału i przekopów, poprowadzonych po krawędziach górnej partii wzgórza i na nieco niższych tarasach na stokach wzniesienia, oraz z dwóch obwodów murów wzniesionych z kamieni nie przewiązanych zaprawą. Zewnętrzny mur zakreślał podłużny obszar o wymiarach około 106,6 x 45,7 metra, wewnętrzny natomiast, o najmniejszym obwodzie, wydzielał dziedziniec o wielkości około 65 x 25 metrów. Właśnie w jego zachodniej części usytuowano wieżę, a także zbiornik na wodę.
Wieża zbudowana została na planie czworoboku o wymiarach w planie 15,5 x 12,6 metra, przy grubości murów dochodzącej do 1,9 metra powyżej cokołu. Miała ona co najmniej dwie kondygnacje, obie pozbawione sklepień, a rozdzielone drewnianym stropem. Pierwsze piętro oświetlane było przez spore ostrołukowe okno w ścianie zachodniej, zapewne otwarte na reprezentacyjną aulę. Przyziemie najpewniej pełniło, jak w innych tego typu budowlach, funkcje magazynowe. Wejście do niego znajdowało się w ścianie wschodniej, nie wiadomo jednak czy było pierwotne. W pobliżu wieży, we wschodniej części dziedzińca znajdowały się jeszcze murowane zabudowania pomocniczo – gospodarcze.
Stan obecny
Jedna z najstarszych wież mieszkalnych na terenie Szkocji jest dziś w stanie daleko posuniętej, zwietrzałej ruiny. Jej mury zachowały się do wysokości paru metrów, za wyjątkiem wysokiej ściany zachodniej z otworem będącym pozostałością po dawnym oknie. Jeszcze mniejsze relikty świadczą o istnieniu zabudowań gospodarczych i fortyfikacji obwodowych. Wstęp na teren zabytku jest wolny.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Coventry M., The castles of Scotland, Prestonpans 2015.
MacGibbon D., Ross T., The castellated and domestic architecture of Scotland from the twelfth to the eighteenth century, t. 4, Edinburgh 1892.
Salter M., The castles of Grampian and Angus, Malvern 1995.
Simpson W.D., The Castles of Dunnideer and Wardhouse in the Garioch, Aberdeenshire, „Proc Soc Antiq Scot”, vol. 69, 1934-1935.