Historia
Wieżę mieszkalną Dunderave zbudowano pod koniec XVI wieku jako jedną z głównych siedzib klanu MacNaughton, choć dokumenty wydawane na początku XVI wieku świadczyłyby, iż także wcześniej znajdowała się tam budowla mieszkalno – obronna (po raz pierwszy wzmiankowano ją w 1501 roku pod nazwą Dundaraf jako własność Alexandra MacNaughtona, posiadającego syna o imieniu Gilbert, późniejszego szeryfa regionu Argyll). Do budowy wieży przyczynili się zapewne John MacNaughton i jego żona Anna MacLean, których inicjały umieszczono nad wejściem.
We wczesnych latach XVII wieku MacNaughtonowie byli blisko związani z rodem Argyll. W 1627 roku Alexander MacNaughton na rozkaz Karola I dowodził oddziałem łuczników w wyprawie do Francji, a jego brat Malcolm zginął w trakcie obrony zamku Skipness przed wojskami Alasdaira MacDonalda w 1647 roku. W kolejnych latach na skutek konfliktów międzyklanowych i politycznych miejscowe dobra zajęli wierzyciele, a John MacNaughton prawdopodobnie utracił majątek jeszcze przed ogłoszeniem jego przepadku w 1689 roku z powodu udziału w walkach po stronie jakobitów.
Na początku XVIII stulecia Dunderave w dość niecodzienny sposób przeszło na własność rodu Campbellów. Ostatni MacNaughton (John MacNaughton młodszy) zaręczył się wówczas z córką sir Jamesa Campbella z Ardkinglas, lecz po pewnym czasie zorientował się, iż woli jej siostrę, z którą też następnie uciekł do Irlandii, pozostawiając Dunderave w ramach rekompensaty Campbellom. Pod koniec XIX stulecia budowla znajdowała się już w stanie postępującej, niezadaszonej ruiny, lecz odbudował ją w latach 1911-1912 sir Andrew Noble z Ardkinglas. W trakcie renowacji oryginalną budowlę powiększono o dodatkowe skrzyło wschodnie i południowe.
Architektura
Dunderave wzniesiono na niewielkim półwyspie otoczonym z trzech stron wodami Loch Fyne, u podstawy stoków zalesionego wzgórza. Budowla otrzymała w planie kształt litery L, utworzony przez dwa skrzydła: o wymiarach 12,1 x 8,5 metra z murami grubości 1,6 metra, oraz o wymiarach 6,1 x 5,2 metra z murami grubości od 1,2 do 1,4 metra. Pomiędzy nimi umieszczono czworoboczny aneks wstawiony w kąt południowo – wschodni. Aneks ten mieścił główne wejście do budynku oraz klatkę schodową łączącą parter i cztery piętra. Dodatkowym i dość nietypowym urozmaiceniem formy Dunderave była masywna cylindryczna wieża o średnicy 4,7 metra, usytuowana w narożniku północno – zachodnim. Zaopatrzono ją na podobieństwo wież obronnych z pełnego średniowiecza w wąskie otwory szczelinowe i nieduże czworoboczne okienka. Sam budynek pozbawiony był natomiast górnej galerii obronnej, gdyż każde skrzydło przykryto dwuspadowymi dachami. Po stronie południowej w narożnikach umieszczono jedynie dwie cylindryczne bartyzany. Obrona wieży opierała się przede wszystkim na 25 otworach strzeleckich, przeznaczonych dla ręcznej broni palnej, porozmieszczanych nieregularnie we wszystkich elewacjach.
Główne wejście osadzono w zdobionym ornamentem prostokątnym portalu, po którego bokach na elewacji umieszczono zwierzęce maski utworzone w romańskiej stylistyce. Ochronę wejście zapewniała zasuwa (rygiel) mocowana w otworze w murze oraz otwór strzelecki flankujący z pomocniczej klatki schodowej w skrzydle południowym. Wewnątrz na poziomie parteru umieszczono przykrytą kolebką kuchnię z dużym paleniskiem w części północno – wschodniej oraz dwie sklepione komory spiżarniane, połączone z kuchnią i z główną klatką schodową centralnie usytuowanym, podsklepionym korytarzem. Dodatkowo komora południowa połączona była spiralnymi schodkami z prywatną komnatą na górze, a północna połączona była prostymi schodami w grubości muru ze znajdującą się u góry wieloboczną komnatą w wieży cylindrycznej i sąsiednią aulą, zapewne w celu ułatwienia donoszenia wina na pański stół.
Na wysokości pierwszego piętra całą przestrzeń północnego skrzydła zajęła aula, czyli główna komnata dzienna o reprezentacyjnym charakterze, posiadająca wymiary 8,9 x 5,5 metra, mniejsze skrzyło południowe mieściło natomiast wspomnianą prywatną komnatę. Aula posiadała dostęp do małej, podsklepionej komory (1,5 x 1,3 metra) umieszczonej w grubości muru po stronie południowo – wschodniej, do głównej klatki schodowej za pomocą zakrzywionego, krótkiego korytarza czy też przedsionka, a także do narożnej prywatnej klatki schodowej skomunikowanej z komnatą na wyższym piętrze. Jej wnętrze ogrzewał kominek w ścianie północnej, obok którego w murze osadzono zamykaną drewnianymi drzwiczkami półkę ścienną.
Trzy najwyższe kondygnacje wieży mieściły liczne prywatne komnaty mieszkalne, na każdym piętrze posiadające taki sam układ: mniejsze kwadratowe pomieszczenie w skrzydle południowym, większe prostokątne pomieszczenie w części północnej i nieregularną komnatę w wieży narożnej. Komnaty ogrzewane były kominkami, część z nich wyposażona była we wnęki – półki ścienne, a niektóre były skomunikowane z umieszczonymi w grubości murów latrynami, których wyloty kanałów skierowane były w stronę nabrzeża. Wszystkie trzy kondygnacje mieszkalne łączyła z przyziemiem i pierwszym piętrem wspominana powyżej spiralna klatka schodowa w kącie pomiędzy skrzydłami. Dodatkowo drugie piętro skomunikowane zostało mniejszą klatką schodową z aulą poniżej, ale wyżej schody te kończyły się.
Stan obecny
Dunderave jest dobrym przykładem XVI-wiecznej wieży mieszkalnej z zachodnich, odludnych terenów Szkocji, choć na początku XX wieku obstawiona została z dwóch stron współczesnymi, lecz stylizowanymi na wczesnonowożytne i współgrającymi ze sobą zabudowaniami. Sama XVI-wieczna wieża od zewnątrz uniknęła większych przekształceń, jedynie w przyziemiu i na pierwszym piętrze powiększona została większość okien. Wewnątrz oprócz nowych kominków, stropów, tynków i wyposażenia, zmiany skoncentrowały się na wprowadzeniu komunikacji z nowymi zabudowaniami. Obecnie wieża stanowi własność prywatną i jest zamieszkiwana, a przez to nie udostępniona dla zwiedzających.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Coventry M., The castles of Scotland, Prestonpans 2015.
Lindsay M., The castles of Scotland, London 1995.
MacGibbon D., Ross T., The castellated and domestic architecture of Scotland from the twelfth to the eighteenth century, t. 3, Edinburgh 1889.
Salter M., The castles of western and northern Scotland, Malvern 1995.
The Royal Commission on the Ancient Monuments of Scotland, Argyll, An Inventory of the Monuments, volume VII, Mid Argyll and Cowal, Edinburgh 1992.
Tranter N., The fortified house in Scotland, volume V, north and west Scotland, Edinburgh 1986.