Historia
Zamek Mains zwany także Fintry zbudowany został na początku drugiej połowy XVI wieku przez sir Davida Grahama (nad portalem bramny znajdowała się niegdyś inskrypcja z datą 1562), być może na miejscu starszej siedziby earlów Angus. David Graham, pięty laird Mains, był siostrzeńcem niepopularnego, ostatecznie zamordowanego kardynała Davida Beatona. Jego syn, szósty laird Mains, także o imieniu David, w 1596 roku wraz z sir Georgem Gordonem, earlem Huntly, sir Francisem Hayem, earlem Erroll i kilkoma innymi szlachcicami wziął udział w spisku („Spanish Blanks”) mającym na celu przy pomocy Hiszpanii przywrócić w Szkocji dominację religii katolickiej. Knowania wydały się, przez co David Graham został uwięziony i po krótkim procesie skazany na ścięcie. Pomimo tego zamek nie został skonfiskowany i aż do przełomu XVIII i XIX wieku pozostawał w rękach rodu Graham.
Architektura
Zamek wzniesiono na południe od stromego brzegu potoku Gelly Burn, wpadającego po stronie północno – wschodniej do nieodległej rzeki Dichty. Otrzymał w planie formę założenia czworobocznego, którego zabudowania z trzech stron otaczały wewnętrzny dziedziniec o wymiarach 23,7 x 15,2 metra. Z czwartej strony, zachodniej, dziedziniec zamknięty był murem z przeprutą mniej więcej pośrodku bramą. Obronę wjazdu zapewniał wykusz nadwieszony tuż na portalem bramnym oraz flankująca obła bartyzana w narożniku północnym. Wrota mogły być blokowane ryglem osadzanym w północnej części muru zachodniego.
Główne i najstarsze zabudowania zamku ulokowano po stronie północnej. Znalazł się tam podłużny, prostokątny budynek ze smukłą, wysoką, kwadratową w planie wieżą przystawioną do zachodniego narożnika. Wieża ta nie była połączona z murem obronnym, lecz w całości stała w obrębie dziedzińca. Jej możliwości obronne nie były zbyt duże, mogła natomiast z wysokiego piętra zapewniać doskonały ogląd okolicznych ziem. Ta najwyższa kondygnacja była nieco powiększona poprzez osadzenie na wystających z lica muru wspornikach i przykryta nietypowym dla Szkocji dachem osadzonym na czterech szczytach. Wewnątrz wieża mieściła klatkę schodową umożliwiającą komunikację pomiędzy dwoma piętrami budynku. Na poziomie parteru mieścił on sklepione pomieszczenia gospodarcze: stajnie, magazyny i spiżarnie, na pierwszym piętrze prawdopodobnie w największej komnacie aulę oraz prywatną izbę we wschodnim, mniejszym pomieszczeniu, a na drugim piętrze i poddaszu kolejne pokoje mieszkalne. Całość przykrywał dwuspadowy dach oparty na schodkowych szczytach. Z głównym budynkiem stykał się w północno – zachodnim narożniku mniejszy i węższy budynek pomocniczy.
Budynek we wschodniej części dziedzińca powstał nieco później, najpewniej pod koniec XVI wieku. Był nieco niższy od północnego, z dachem bez szczytów przy krótszych bokach. Na poziomie przyziemia po stronie północnej mieścił on kuchnię z okazałym kominkiem, a po stronie południowej izbę i klatkę schodową. Na piętrze znajdować mogła się jadalnia, pomieszczenie często dodawane w rezydencjach mieszkalnych schyłku XVI wieku. Budynki po stronie południowej dziedzińca prawdopodobnie powstały najpóźniej. Sądząc po reliktach pieca chlebowego mogła tam znajdować się piekarnia oraz inne gospodarcze i pomocnicze pomieszczenia (spiżarnie, spichrze, mieszkania służby, stodoła, browar itp.).
Stan obecny
Do dnia dzisiejszego zachował się budynek północny wraz z wieżą i dom wschodni oraz mur zachodni, natomiast zabudowania po stronie południowej znajdują się w stanie ruiny. Są one obecnie w rękach prywatnego właściciela, dlatego zwiedzanie wnętrz może być niemożliwe. Z drugiej strony na zamku odbywają się imprezy okolicznościowe i przyjęcia.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Coventry M., The castles of Scotland, Prestonpans 2015.
Lindsay M., The castles of Scotland, London 1995.
MacGibbon D., Ross T., The castellated and domestic architecture of Scotland from the twelfth to the eighteenth century, t. 2, Edinburgh 1887.
Salter M., The castles of Grampian and Angus, Malvern 1995.
Tranter N., The fortified house in Scotland, volume IV, Aberdeenshire, Angus and Kinkardineshire, Edinburgh 1986.