Historia
Broch Dun Grugaig wzniesiony został w epoce żelaza, około II-I wieku p.n.e. Była to budowla mieszkalno – obronna, budowana w relatywnie szybkim czasie w celu ochrony dobytku i życia członków klanu lub małego plemienia oraz z obawy przed uprowadzeniem i popadnięciem w niewolę. Wzniosła go miejscowa celtycka ludność tworząca społeczność żyjącą głównie z wypasu bydła i owiec, mniejszych upraw rolniczych, rybołówstwa i polowań na dzikie zwierzęta. Zapewniał on względnie dobre warunki obronne przed nagłymi atakami mniejszych grup napastników, nie był jednak przystosowany do odpierania długotrwałych oblężeń. Broch opuszczony został około I lub II wieku n.e., prawdopodobnie ze względu na postępujące wówczas zmiany społeczne i zmniejszenie zagrożenia najazdem lub z powodu uznania budowli za niespełniającą wymagań ówczesnego bezpiecznego i wygodnego życia.
Architektura
Broch zbudowany został na wzgórzu, opadającym po stronie zachodniej bardzo stromym stokiem ku rzece Abhainn a’ Ghlinne Bhig. Prawie pionowe zachodnie urwisko wpłynęło na kształt brocha, który jako jeden z nielicznych budowli tego typu, poprzez dopasowanie prostego odcinka muru do stromego stoku, wzniesiony został na planie półokręgu, a nie na planie pełnego koła. Skłoniło to do przypuszczeń niektórych badaczy o przejściowej formie półkolistych brochów (także np. Dun Ardtreck, Dun an Ruigh Ruaidh), będących jakoby prototypami do późniejszej i częściej wykorzystywanej formy kolistej brochów. Wydaje się jednak, iż bardziej prawdopodobne było wykorzystanie przez budowniczych Dun Grugaig naturalnych warunków terenu i celowe dopasowanie budowli do kształtu wzgórza, niż doszukiwanie się procesu ewolucji budowli o niewyszukanej w zasadzie formie.
Dun Grugaig wzniesiono z dużych i nieobrobionych kamieni polnych, układanych bez użycia zaprawy, przy wypełnianiu niektórych szczelin mniejszym kamiennym gruzem. Jako, iż wzniesiono go na nierównym podłożu różnica wysokości ściany północnej i południowej mogła wynosić nawet 3-4 metry, zaś maksymalna szerokość budowli wynosiła 17,2 metra. Wejście do brocha utworzono po stronie północnej, w odległości około 3,6 metra od zachodniej skarpy, przy czym najdogodniejsze podejście do budowli prowadziło stokiem wzgórza od południa, do wejścia zatem trzeba było okrążyć budowlę od wschodu. Szerokie na 2,7 metra przejście przez grubość muru mogło być zamykane na drewniane drzwi, blokowane w poprzek ryglem osadzanym w dziurze w grubości muru. Alternatywnie wejście do brocha mogło znajdować się po stronie południowo – wschodniej.
Wewnatrz główna komora oprócz otworu wejściowego posiadała co najmniej dwa wejścia, do umieszczonych w grubym na 3,8 do 4,9 metra murze, wąskich galerii lub mniejszych komór o charakterze spiżarni, czy też magazynów. Były one zwieńczone kamiennym stropem z zachodzących na siebie kamiennych, płaskich płyt i rozmieszczone przynajmniej na dwóch lub trzech poziomach (kondygnacjach), przy czym ich równomierne usytuowanie z powodu nachylenia gruntu wymagało od wznoszących znacznych uzdolnień budowlanych. Jedno z wejść do galerii umieszczone było tuż obok głównego wejścia do brocha, po jego wschodniej stronie, drugie po stronie południowo – wschodniej. Wewnątrz głównej komory w jej zachodniej i północnej części odkryto ślady zakrzywionego muru, być może później wzniesionego domostwa na ruinach brochu.
Prawdopodobnie Dun Grugaig posiadał zewnętrzne obwarowania zabezpieczające południowe podejście do brocha. Znajdowały się one parę metrów od ściany południowej głównej budowli i biegły ku wschodowi przecinając drogę dojazdową.
Stan obecny
Dun Grugaig jest dziś jednym z najlepiej zachowanych brochów o półkolistej formie, znajdującym się na usytuowanym z dala od ludzkich zabudowań i uczęszczanych dróg wzgórzu. Jego zachodnia część z powodu obsunięcia się skarpy praktycznie nie zachowała się, zaś najlepiej przetrwałe dolne partie murów widoczne są po stronie wschodniej. W części muru wciąż widoczna jest wewnętrzna podsklepiona galeria.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Armit I., Towers in the North: The Brochs of Scotland, Stroud 2002.
Ritchie J., Brochs of Scotland, Aylesbury 1988.
Strona internetowa canmore.org.uk, Dun Grugaig, Glenelg.