Historia
Dun Fiadhairt (Dun Iardhard) wzniesiony został w epoce żelaza, a więc w ostatnich stuleciach przed Chrystusem. Była to budowla mieszkalno – obronna, wzniesiona przez rodzinę, klan lub małe plemię w celu ochrony dobytku i życia oraz z obawy przed uprowadzeniem i popadnięciem w niewolę. Zbudowała go miejscowa celtycka ludność tworząca społeczność żyjącą głównie z wypasu bydła i owiec, mniejszych upraw rolniczych, rybołówstwa i polowań na dzikie zwierzęta. Jako, iż bydło stanowiło wówczas wyznacznik bogactwa, próba jego ochrony przed ciągłymi najazdami rabunkowymi mogła być jednym z impulsów do budowy charakterystycznych wież mieszkalnych. Zapewniały one względnie dobre warunki obronne przed nagłymi atakami mniejszych grup napastników, nie były jednak przystosowane do odpierania długotrwałych oblężeń (rzadko kiedy zaopatrzone były w źródła wody). Nie wiadomo do kiedy Dun Fiadhairt funkcjonowało, prawdopodobnie porzucone zostało jak wiele innych tego typu budowli w pierwszych wiekach n.e. Mogło to być związane z przybyciem na wyspę Skye na początku V wieku irlandzkich Szkotów, którzy założyli królestwo Dál Riata.
Architektura
Dun Fiadhairt zbudowane zostało na skalistym wzgórzu, górującym nad terenami niewielkiego półwyspu wysokością od 3,6 do 7,6 metrów. Półwysep ten, ulokowany w północno – zachodniej części wyspy Skye, otoczony wodami zatoki Loch Dunvegan, z większą częścią lądu połączony został wąską szyją po północno – wschodniej stronie brocha. Wieża zbudowana została z miejscowego polnego kamienia, starannie układanego bez użycia zaprawy. W planie otrzymała kształt koła o wewnętrznej średnicy 9,6 metra, z masywnymi murami o grubości od 3,2 do 3,7 metra.
Wejście do wieży utworzono po stronie zachodniej (z lekkim przesunięciem od osi ku południowi). Poprzedzone było drogą, czy też rodzajem rampy ułatwiającej dostanie się po skarpach wzgórza, oraz późniejszą szyją o długości około 4,9 metra, tworzącą dwoma równoległymi ścianami rodzaj przedbramia. Samo wejście otrzymało 0,9 metra szerokości i przechodziło w długi na 3,7 metra korytarz, osadzony w grubości muru, pierwotnie zamykany dwoma wrotami w zewnętrznej i wewnętrznej części, oboma posiadającymi możliwość blokowania ryglami. Po stronie północnej i południowej z korytarza wybiegały wąskie przejścia łączące się z owalnymi komorami w grubości muru (północna 2,1 x 1,2 metra, południowa 2 x 1,2 metra z niewielką wnęką). Przypuszczalnie związane były one z obsługą wejścia, być może pełniły siedzibę strażników.
Wewnątrz wieży główna przestrzeń pierwotnie mogła być poprzedzielana drewnianymi ściankami działowymi, tworzącymi mniejsze izby mieszkalne lub gospodarcze oraz przykryta drewnianym, opartym na słupach stropem tworzącym górną kondygnację. Strop utrzymywany mógł być również na odsadzce muru, utworzonej na wysokości około 2 metrów przy wewnętrznych elewacjach wieży. Z głównego pomieszczenia dwa przejścia o wysokości około 1,1 metra wiodły na północy do umieszczonych w grubości muru kolejnych komór. Północno – zachodnia miała aż 5,2 metra długości, a pośrodku przedzielona była podobnym do przypory występem muru. W zachodniej części mieściła małą wnękę o głębokości 0,9 metra, rodzaj skrytki lub spiżarki. Północno – wschodnia komora z jednej strony kończyła się schodami prowadzącymi do galerii na wyższych kondygnacjach brocha. Do galerii o szerokości 0,6-0,9 metra, wypełniającej większość południowej i wschodniej części przyziemia muru wieży, wiodło jeszcze jedno przejście, usytuowane zaraz naprzeciwko wejścia z zewnątrz. Możliwe, iż przejście to łączyło się nie tylko z galerią ale i otwarte było na zewnątrz, co byłoby unikalnym elementem Dun Fiadhairt.
Stan obecny
Mury brocha zachowały się do czasów współczesnych do wysokości około 1,2 – 1,8 metra, lecz w dużej części ukryte są obecnie pod zwaliskami luźnych kamieni z zawalonych partii budowli. Odgruzowane ściany widoczne są po stronie wschodniej oraz wewnątrz budowli, czytelny jest również układ wewnętrznych galerii w przyziemiu muru obwodowego. Wstęp na teren Dun Fiadhairt jest wolny.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Armit I., Towers in the North: The Brochs of Scotland, Stroud 2002.
Ritchie J., Brochs of Scotland, Aylesbury 1988.
The Royal Commission on the Ancient and Historical Monuments and Constructions of Scotland. Ninth report with inventory of monuments and constructions in the outer Hebrides, Skye and the Small Isles, Edinburgh 1928.