Historia
Dairsie w 1520 roku znajdowało się w rękach rodu Learmont, którego przedstawiciele na początku XVII wieku sprzedali miejscowe dobra najstarszemu synowi arcybiskupa St Andrews, Johnowi Spottiswood. Nie ma pewności kto z rodu był budowniczym wieży mieszkalnej, przypuszcza się natomiast, iż wzniesiona została na miejscu starszego zamku, o którym wiadomo ze źródeł pisanych, iż w 1335 roku pomieścił szkockich możnych zebranych na naradę w związku obawami przed rosnącą siłą króla Edwarda III. Wieża mieszkalna przypuszczalnie wzniesiona została w XVI wieku, natomiast John Spottiswood dokonał jej przebudowy w kolejnym stuleciu. Przed połową XVII wieku Spottiswoodowie zubożeli z powodu wspierania króla Jakuba I, przez co w 1647 roku sprzedali Dairsie sir George’owi Morisonowi z Prestongrange, teściowi Roberta Spottiswooda, niewiele wcześniej skazanego na śmierć za zbrojne popieranie katolików. Za czasów Morisona Darsie stało się wolną baronią, a jej zabudowania poddawano kolejnym nowożytnym przekształceniom. W późniejszym okresie budowla była użytkowana przez wielu różnych właścicieli, aż ostatecznie w XIX wieku popadła w ruinę.
Architektura
Dairsie wzniesiono na wysokim brzegu po zachodniej stronie meandrującej rzeki Eden. Budowla otrzymała w planie kształt prostokąta o wymiarach 18,2 x 9,1 metra, z dwoma cylindrycznymi, być może wtórnie dobudowanymi wieżyczkami, usytuowanymi w narożnikach, po skosie naprzeciwko siebie. Zostały one silnie wysunięte poza lico murów głównego bloku budowli, dzięki czemu zapewniono ogląd i ewentualną możliwość ostrzału wzdłuż każdej strony trójkondygnacyjnej wieży mieszkalnej. Jeśli wieżyczki zostały dobudowane wtórnie, to pierwotna budowla mogła składać się z dwóch skrzydeł: głównego, do którego później dobudowano narożne wieżyczki, oraz mniejszego bocznego po stronie zachodniej. Całość miałaby więc oryginalnie typowy dla szkockich wież mieszkalnych rzut na planie litery L. Wejście prawdopodobnie znajdowało się po stronie zachodniej na poziomie przyziemia lub po stronie północnej, gdzie teren wznosił się umożliwiając wejście bezpośrednio na poziom pierwszego piętra.
Wewnątrz wieży zarówno parter jak i pierwsze piętro głównego bloku wieży posiadały po dwa pomieszczenia: większe po stronie zachodniej i mniejsze po stronie wschodniej. Te na najniższej kondygnacji zapewne pełniły rolę gospodarczą, z kuchnią w części wschodniej zaopatrzoną w kominek, kamienny zlew i otwór do przelewania świeżej wody, podczas gdy na pierwszym piętrze znajdowała się aula (hall) i mniejsza prywatna komnata mieszkalna. Wszystkie pomieszczenia na poziomie przyziemia, zarówno w głównym bloku wieży jak i w narożnych wieżyczkach były sklepione. Wyżej kondygnacje rozdzielały drewniane stropy.
Komunikację pomiędzy dwoma dolnymi kondygnacjami pełniły proste schody umieszczone w grubości zachodniego muru, połączone także z wieżyczką narożną, w której znajdowała się cylindryczna klatka schodowa prowadząca na najwyższe piętro. Wieżyczka ta w górnej części przechodziła w część czworoboczną, zapewne mieszczącą niedużą izbę (podobnie jak w Claypotts). Schody mieściły się także w drugiej, wschodniej wieżyczce narożnej.
Stan obecny
Jeszcze w drugiej połowie XX wieku zrujnowana wieża mieszkalna z Dairsie składała się jedynie z dwóch ścian: północno – zachodniej i południowo – wschodniej, dochodzących maksymalnie do wysokości około 5-6 metrów, oraz posiadała częściowo zachowane narożne wieżyczki cylindryczne. Posiłkując się zachowanymi planami i starymi rycinami zabytek odbudowano z inicjatywy prywatnego inwestora w 1992 roku. Obecnie zabytek przeznaczony jest na wynajem miejsc noclegowych.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Coventry M., The castles of Scotland, Prestonpans 2015.
Lindsay M., The castles of Scotland, London 1995.
MacGibbon D., Ross T., The castellated and domestic architecture of Scotland from the twelfth to the eighteenth century, t. 4, Edinburgh 1892.
Salter M., The castles of the heartland of Scotland, Malvern 1994.
The Royal Commission on the Ancient and Historical Monuments and Constructions of Scotland. Eleventh report with inventory of monuments and constructions in the counties of Fife, Kinross, and Clackmannan, Edinburgh 1933.