Historia
Kościół Kilmarie zbudowany został prawdopodobnie w pierwszych latach XIII wieku. Pełnił funkcje parafialne dla ludności półwyspu Craignish, pierwotnie prawdopodobnie pod wezwaniem św. Maelrubha. W 1440 roku odnotowany został pod wezwaniem św. Malroffe, w 1580 pod nazwą Kilmolroy, w 1602 roku jako Kilmolrw, a w 1626 roku jako Kilmolruy i Kilmorie. Imiona plebanów rejestrowane były od 1395 roku. W XVI wieku prawo patronatu nad kościołem przejęli earlowie Argyll. Przetrwał on okres reformacji i prawdopodobnie pełnił funkcje sakralne jeszcze w XVII wieku. Nowa świątynia zastąpiła go dopiero w 1698 roku, nic jednak nie wiadomo o stanie budowli średniowiecznej. Pierwsze nowożytne prace renowacyjne przeprowadzono pod koniec XIX wieku oraz w 1926 roku.
Architektura
Kościół zbudowano na niewielkim wzniesieniu ponad Loch Craignish po stronie wschodniej i w nieco większej odległości Loch Beag na zachodzie. Stoki wzgórza najbardziej stromo opadały w stronę oddalonego o około 100 metrów wybrzeża, a więc na północy i na wschodzie. Na południu funkcjonowała osada Kirkton, natomiast na północnym – zachodzie późnośredniowieczny zamek czy też wieża mieszkalna Craignish.
Kościół był bardzo prostą, choć całkiem sporą budowlą salową na planie prostokąta o wymiarach 14,5 x 6,1 metra i murach grubości 0,9 metra. Oświetlało go pięć wysokich i wąskich okien o szerokich rozglifieniach od strony wewnętrznej. Wszystkie zamknięte były półkoliście. Portal wejściowy umieszczono tradycyjnie w zachodniej części ściany południowej. Nie posiadał możliwości blokowania ryglem.
Wewnątrz w murach obwodowych kościoła umieszczono trzy półki ścienne. Dwie z nich znalazły się w ścianie wschodniej, blisko narożników, trzecia natomiast w ścianie południowej, tuż obok portalu wejściowego. Dodatkowo w odległości około 1 metra od narożnika południowo – wschodniego umieszczono blok piaskowca, być może służący jako podstawa pod świecę lub lampę oliwną (był zbyt nisko umieszczony jak na podstawę pisciny).
Stan obecny
Kościół jest dziś niezadaszoną trwałą ruiną z murami obwodowymi znajdującymi się w dobrym stanie za sprawą co najmniej dwukrotnych nowożytnych prac remontowych. Ściany zostały miejscami dość mocno przemurowane a otwory okienne odnowione, przy czym poszerzono nieco ich zewnętrzne ościeża. Oryginalny charakter murów najlepiej obecnie widoczny jest na wewnętrznej elewacji ściany północnej. Portal wejściowy od strony zewnętrznej odnowiono już pod koniec średniowiecza, ale wewnątrz posiada oryginalną formę z XIII wieku.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Salter M., The old parish churches of Scotland, Malvern 1994.
The Royal Commission on the Ancient Monuments of Scotland, Argyll, An Inventory of the Monuments, volume VII, Mid Argyll and Cowal, Edinburgh 1992.