Historia
Dobra Craigcaffie, pierwotnie zwane Kellechaffe, należały od XIV wieku aż do 1790 roku do rodu Neilsonów. Na początku XIV stulecia Robert the Bruce podarował je Johnowi, synowi Neila z Carrick, który dał początek miejscowemu rodowi. Jego przedstawiciele wznieśli wieżę mieszkalną około 1570 roku, co uwiecznione zostało na kartuszu herbowym ponad wejściem. Pod koniec XVIII wieku Craigcaffie nabyli earlowie Stair, lecz już w XIX wieku zamieszkiwali w niej jedynie pracownicy folwarczni. Po krótkim okresie gdy była niezamieszkiwana, wieżę przejęli nowi właściciele i w XX wieku wyremontowali.
Architektura
Wieżę wybudowano w niewielkim, pierwotnie otoczonym przez fosę zagłębieniu terenu, blisko wschodniego brzegu Loch Ryan, przy czym po jej północnej stronie utworzono dziedziniec ze studnią. Została wzniesiona na planie niedużego prostokąta o wymiarach 9,2 x 5,8 metra z dłuższymi bokami usytuowanymi na linii wschód – zachód. Jej wysokość osiągnęła około 11 metrów do szczytu przedpiersia, osadzonego wyłącznie przy obu krótszych ścianach. Przedpiersie to osłaniało krótki chodnik obronny łączący po dwie półkoliste, narożne bartyzany z każdej strony. Dłuższe boki wieży pozbawione już były cech obronnych i przykryte dwuspadowym dachem pod którym mieściło się poddasze. Jedynie bezpośrednio nad znajdującym się na poziomie gruntu w elewacji północnej portalem wejściowym zawieszono niewielki wykusz. Stromy dach umożliwiał spływanie wody deszczowej wprost na dziedziniec, natomiast w przedpiersiu zamontowano wieloboczne w przekroju rzygacze, pozbywające się nadmiaru wody z chodników obronnych.
Wnętrze wieży podzielone zostało na trzy kondygnacje oraz wspomniane poddasze. W przyziemiu mieściła się sklepiona kolebkowo komora gospodarcza o wymiarach 4,1 x 5 metrów, zaopatrzona pośrodku w studnię i oświetlana przez cztery wąskie otwory okienne. Pełniła ona zapewne rolę kuchni, gdyż w ścianie północnej osadzono nieduży kominek. Na wyższe kondygnacje prowadziła cylindryczna klatka schodowa usytuowana w północno – zachodnim narożniku. Narożnik południowo – zachodni wydzielony został natomiast na każdej kondygnacji ścianką działową w mniejszą izbę, choć nie ma pewności, iż był to układ pierwotny. W przyziemiu ta mała komora została zaopatrzona w klapę w sklepieniu, ułatwiającą przekazywanie towarów, a zwłaszcza wiader z wodą.
Pierwsze piętro zwyczajem szkockich wież mieszkalnych najpewniej mieściło aulę (hall), wyposażoną w rzeźbiony kominek, a piętro drugie komnatę prywatną, sypialnię. Oba te piętra przykryte były płaskimi, drewnianymi stropami. Aula otrzymała większe niż przyziemie wymiary 4,9 x 4,3 metra, z powodu cieńszych murów w górnych partiach wieży. Oświetlały ją dwa okna przebite naprzeciwko siebie od północy i południa we wschodniej części sali. Tam też najpewniej stał główny stół właściciela wieży. Układ drugiego piętra był bardzo podobny, jedynie kominek znajdował się w ścianie wschodniej a nie północnej. Poddasza przeznaczano zazwyczaj dla służby lub niedużego garnizonu. W Craigcaffie podzielono je ścianką działową na dwie izby, każdą ogrzewaną własnym kominkiem. Wieża Craigcaffie z powodu relatywnie cienkich murów nie posiadała na żadnej kondygnacji małych komór w grubości murów, charakterystycznych elementów szkockich wież mieszkalnych.
Stan obecny
Wieża Craigcaffie zachowała się do dnia dzisiejszego w dobrym stanie i znajduje się obecnie w rękach prywatnych. Jako, iż służy za niewielki pensjonat, jej wnętrza oglądane mogą być zapewne tylko po wykupieniu noclegu. Oglądanie z zewnątrz najpewniej jest dozwolone o każdej rozsądnej porze dnia.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Coventry M., The castles of Scotland, Prestonpans 2015.
Lindsay M., The castles of Scotland, London 1995.
MacGibbon D., Ross T., The castellated and domestic architecture of Scotland from the twelfth to the eighteenth century, t. 3, Edinburgh 1889.
The Royal Commission on the Ancient and Historical Monuments and Constructions of Scotland. Fourth report and inventory of monuments and constructions in Galloway (Volume I), county of Wigtown, Edinburgh 1912.
Tranter N., The fortified house in Scotland, volume III, south-west Scotland, Edinburgh-London 1965.