Historia
Skromny zamek Coeffin, a właściwie budynek mieszkalny z aulą (ang. hall house) prawdopodobnie wzniesiony został w XIII wieku, choć nie zachowały się o tej inwestycji żadne przekazy pisemne. Jego budowa związana była z członkami klanu MacDougall z Lorn, którzy w okresie tym władali wyspą Lismore i okolicznymi terenami. Na początku XIV wieku utracili oni część swych dóbr po przegranej z Robertem Brucem, wydaje się jednak, iż Lismore znajdowało się pośród ziem odzyskanych przez Johna of Lorn podczas panowania Dawida II. W 1388 roku córka Johna o imieniu Janet oraz jej mąż sir Robert Stewart sprzedali władztwo (ang. lordship) MacDougallów, włącznie z Lismore, Johnowi Stewartowi z Innermeath. Rodzina nowego właściciela posiadała miejscowe dobra przez kolejne osiemdziesiąt lat. Sam zamek po raz pierwszy wspomniany został w źródłach pisanych dopiero w 1469-1470, kiedy to Colin, pierwszy earl Argyll, wpierw kupił władztwo Lorn, a następnie przekazał część wyspy Lismore wraz z zamkiem swemu wujowi, sir Colinowi Campbellowi z Glenorchy. Ziemie wokół zamku pozostały we władaniu Campbellów z Glenorchy aż do XVIII wieku, choć zamek prawdopodobnie nie był wykorzystywany w czasach wczesnonowożytnych.
Architektura
Coeffin usytuowano na skalistym choć niezbyt wysokim cyplu, u północnych wybrzeży wyspy Lismore. Zapewniał on ochronę małej, naturalnej przystani po stronie zachodniej, natomiast po przeciwnej, wschodniej i północno – wschodniej stronie najpewniej rozlokowane było podzamcze o drewnianej i pomocniczo – gospodarczej zabudowie. Głównym i najstarszym elementem założenia był usytuowany w najwyższym punkcie terenu pięcioboczny w planie budynek (hall house) ze ściętym narożnikiem zachodnim, posiadający wewnętrzne wymiary 15,24 x 6,1 metra (zewnętrzne 20,3 x 10,4 metra) oraz mury grube na 2,1-2,4 metra. Zamek prawdopodobnie nie posiadał studni, a najbliższym źródłem świeżej wody był mały strumień wpadający po północnej stronie do zatoki.
Główne wejście do wnętrza prawdopodobnie ulokowane było po stronie północno – wschodniej, czyli skierowane w stronę podzamcza. Z powodu nachylenia terenu musiały wieść do niego schody lub jakaś forma rampy, a jego drzwi blokowano ryglem. Na późniejszym etapie średniowiecznej rozbudowy wejście poprzedzone zostało niedużym przedbramiem, składającym się z wielobocznie załamanego muru, obejmującego trzy platformy lub pomieszczenia. W jego północno – wschodniej części mogła w grubości muru mieścić się nieduża komora, a po stronie południowo – wschodniej pułapka na ryby, nie wiadomo jednak z jakiego czasu pochodzące. Drugie wejście, zapewne o charakterze pomocniczej furty prowadzącej na wybrzeże, znajdowało się po stronie południowo – zachodniej. Można je było blokować ryglem osadzanym w otworze w murze. Trzeci otwór wejściowy znajdował się pośrodku ściany północno – zachodniej i zapewne służył do wciągania do budynku zaopatrzenia z wybrzeża. Również to wejście blokowane było ryglem.
Układ wnętrza budynku ciężko dziś odtworzyć, nie wiadomo czy było jednoprzestrzenne, czy też dzielone ściankami działowymi na mniejsze pomieszczenia. Budynek prawdopodobnie posiadał jedynie dwie kondygnacje wysokości, skomunikowane za pomocą klatki schodowej osadzonej w grubości muru północnego narożnika. Dolne pomieszczenie doświetlane było przynajmniej dwoma wąskimi otworami o rozglifieniach skierowanych do środka (południowo – wschodnie i wschodnie, umieszczone blisko połączenia z murem podzamcza) oraz przykryte płaskim, drewnianym stropem, osadzonym na wysokości około 2,7 metra. Górna kondygnacja posiadała dwa wąskie okna: w ścianie południowo – wschodniej oraz kolejne w murze północno – zachodnim. Na południe od tego ostatniego w murze znajdowała się latryna z ujściem skierowanym ku morzu, natomiast w ścianie południowo – zachodniej umieszczony był kominek. W grubości muru południowego narożnika znajdował się zakręcający korytarz, prawdopodobnie zakończony kolejną latryną. Przeciwny narożnik północno – wschodni wyposażono w schody wiodące na otwarty ganek straży, który wieńczył budynek. Jego przedpiersie otrzymało 0,7 metra szerokości i przypuszczalnie zwieńczone było krenelażem. Ganek otaczał dwuspadowy dach kalenicowy, nie wiadomo jednak czy mieszczący poddasze, czy skierowany otwartą więźbą dachową na pomieszczenie pierwszego piętra.
Stan obecny
Zamek to dziś słabo zachowana ruina z kilkoma wyższymi, parometrowymi fragmentami murów głównego budynku mieszkalnego i jego przedbramia, usytuowanymi w odludnych okolicach wyspy Lismore. Półkolisty mur otaczający zamkowy cypel jest już zapewne dużo późniejszego pochodzenia. Wstęp na teren Coeffin jest wolny.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Coventry M., The castles of Scotland, Prestonpans 2015.
Kirkhope J., Millar H.B., Lismore: Castle Coeffin, „Discovery Excav Scot”, 1966.
MacGibbon D., Ross T., The castellated and domestic architecture of Scotland from the twelfth to the eighteenth century, t. 3, Edinburgh 1889.
Salter M., The castles of western and northern Scotland, Malvern 1995.
The Royal Commission on the Ancient Monuments of Scotland, Argyll, An Inventory of the Ancient Monuments, volume II, Lorn, Edinburgh 1975.