Historia
Wzgórze Clatchard Craig z racji swego dogodnego położenia u wejścia do doliny i bliskości wybrzeża, zasiedlone było już w okresie neolitu i wykorzystywane w epoce żelaza w okresie od IV wieku p.n.e. do I wieku n.e. Około 600 roku n.e. gród uległ zniszczeniu na skutek pożaru. Jakiś czas później na przestrzeni VI-VII wieku Clatchard Craig zostało gruntownie przebudowane przez ludność piktyjską, która oprócz modernizacji dwóch starszych linii obwarowań, dodała parę kolejnych na niżej położonych stokach. W trakcie rozbudowy używano także kamieni z pobliskiego rzymskiego fortu legionowego w Carpow, co mogło by świadczyć o dużym znaczeniu Clatchard Craig, choć niestety nie został on odnotowany w żadnych źródłach pisanych. Najbardziej rozbudowaną formę fort osiągnął w VIII wieku n.e., lecz było to także stulecie w którym nastąpił kres jego funkcjonowania.
Architektura
Clatchard Craig zbudowano na wzniesieniu będącym częścią przedłużenia wzgórz Ochil, biegnących na południe od brzegów zatoki Firth of Tay. Po stronie wschodniej przepływał niewielki potok Pow of Lindores, łączący Lindores Loch z wodami zatoki. Swą nazwę Clatchard Craig (gaelickie clach znaczy kamień, ard – wysoki, creag – skała) zawdzięczał skalnemu filarowi o wysokości 27 metrów i szerokości 7-60 metrów przylegającemu do urwiska wzgórza. Samo wzgórze dominowało na około 120 metrów ponad dnem doliny Lindores, przy czym szczególnie urwiste i niedostępne były stoki po stronie północnej. Także wschodnie i zachodnie zbocza były relatywnie strome, jedynie po stronie południowo – wschodniej podejście było łagodniejsze z powodu siodła wytworzonego z pobliskim wzgórzem Ormiston. Po stronie południowej Clatchard Craig opadało serią szerokich i stromych tarasów. Całe założenie zajmowało obszar o wielkości około 170 x 103 metry.
Gród zajmował górną część wzgórza składając się z dwóch z grubsza półkolistych linii drewniano – kamiennych obwałowań z wybrzuszeniami skierowanymi ku południowi. Północne obwarowania wydzielały obszar o wielkości około 28 x 70 metrów, najbezpieczniejsze miejsce grodu, gdzie zapewne znajdowały się jego najważniejsze zabudowania, prawdopodobnie z przewagą typowych dla ludności gaelickiej tzw. okrągłych domostw. Poniżej na kolejnych tarasach uformowano 4 do 7 kolejnych linii obwałowań, przy czym część z nich nie obejmowała wzgórza półkolem od wschodu, południa i zachodu, a stanowiła jedynie krótsze fragmenty, ze szczególnym zwielokrotnieniem przeszkód po stronie wschodniej i zachodniej. Obwarowania te składały się z wałów o drewnianym ruszcie, obłożonych kamienną okładziną. Prawdopodobnie ich górna część zwieńczona była jakąś formą drewnianego przedpiersia, czy to w formie częstokołu czy też palisady.
Nie ma pewności którędy wiodła droga dojazdowa, przypuszczać jednak można, iż bramy umieszczono w najbardziej dogodnej południowo – wschodniej części podejścia. Tamtą też część przecięto największą ilością obwałowań, co tłumaczyłoby chęć zabezpieczenia drogi wjazdowej.
Stan obecny
Skalny filar który nadał fortowi nazwę wysadzono w powietrze dynamitem w 1846 roku podczas budowy linii kolejowej. Niestety budowa tej linii doprowadziła także do zniszczenia całego zabytkowego stanowiska, gdyż ze wzgórza Clatchard Craig uczyniono kamieniołom z którego czerpano materiały do budowy połączenia kolejowego oraz późniejszych dróg w połowie XX wieku.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Close-Brooks J., Excavations at Clatchard Craig, Fife, „Proc Soc Antiq Scot”, vol. 116, Edinburgh 1986.
Foster S., Picts, Gaels and Scots: Early Historic Scotland, Edinburgh 2014.
Konstam A., Strongholds of the Picts, Oxford 2010.
The Royal Commission on the Ancient and Historical Monuments and Constructions of Scotland. Eleventh report with inventory of monuments and constructions in the counties of Fife, Kinross, and Clackmannan, Edinburgh 1933.