Historia
Cille Bharra (także Kilbarr lub St. Barr) prawdopodobnie stanowiło miejsce kultu już od VII wieku, kiedy to iryjski święty Barra przekazał swe imię całej wyspie na której się osiedlił i na której miał nauczać. Murowany kościół zbudowany został w XII wieku, być może na miejscu jakiś wcześniejszych budowli. W XV wieku Cille Bharra powiększono o kolejną kaplicę południową, oraz w XVI wieku o północną kaplicę grobową ufundowaną przez członków klanu MacNeill.
Nie wiadomo kiedy dokładnie i z jakiego powodu kompleks opustoszał, choć przypuszczać można, iż miało to związek z postępującą reformacją. W 1625 roku główny kościół miał być już niezadaszoną ruiną. W drugiej połowie XX wieku odrestaurowano znajdującą się w najlepszym stanie kaplicę północną, przeznaczając ją na niewielką ekspozycję płyt nagrobnych.
Architektura
Cille Bharra usytuowano po północno – wschodniej stronie grzbietu wzgórza Ben Eoligarry, które oddzieliło półwysep leżący w północnej części wyspy Barra. Od wschodu półwysep ten sąsiadował z zatoką otoczoną grupą małych wysepek, od północy z cieśniną oddzielającą Barra od większej wyspy South Uist, a od zachodu z wodami otwartego oceanu. U schyłku średniowiecza kompleks sakralnych budowli składał się z kościoła oraz leżących po jego północno – wschodniej i południowo – wschodniej stronie kaplic.
Kościół Cille Bharra wzniesiono z niewiązanego zaprawą, nieobrobionego kamienia jako prostą budowlę na planie wydłużonego prostokąta o wymiarach 11,6 x 4 metry i murach grubych na 0,7 metra, bez wydzielonego zewnętrznie prezbiterium. Jego otwory okienne i północny portal wejściowy otrzymały półkoliste zwieńczenia od strony zewnętrznej, opracowane w nieco większych od pozostałych kamieniach. W dolnych częściach okna nie otrzymały ościeży, uformowano je po prostu pozostawiając wolne miejsce w warstwie kamieni tworzących ściany. Wewnątrz natomiast nisze okienne zamknięto u góry w charakterystyczny ukośny sposób. Wejście do kościoła było bardzo niskie, nie przekraczało 1 metra wysokości.
Podobną, prostą formę miała kaplica południowa o wymiarach 4,4 x 2 metry i ścianach grubych na 0,6 metra oraz kaplica północna będąca prostokątem o wielkości 8 x 3 metra i ścianach grubych na 0,6 metra. Mury tej ostatniej były już łączone zaprawą i wypełniane drobnym gruzem. Okna otrzymały bardzo prostą, szczelinową formę. Po trzy przebito od północy i południa, oraz dodatkowe w ścianie wschodniej. W murze zachodnim umieszczono wejście do kaplicy.
Stan obecny
Główny kościół z XII wieku znajduje się dziś w formie niezadaszonej ruiny z zachowaną północną i południową ścianą. Przy wejściu do niego odnaleźć można kamienną chrzcielnicę, a we wschodniej części podstawę pod dawny ołtarz. W stanie zaawansowanej ruiny znajduje się również kaplica po południowej stronie kościoła, natomiast w całości widoczna jest XV-wieczna kaplica północna. W jej wnętrzu obejrzeć można kilka rzeźbionych późnośredniowiecznych płyt grobowych oraz replikę krzyża Kilbar (Clach Chille Bharra), chrześcijańsko – nordyjskiego rzeźbionego kamienia z X-XII wieku (oryginał znajduje się w edynburskim Scottish Museum of Antiquities).
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
The Royal Commission on the Ancient and Historical Monuments and Constructions of Scotland. Ninth report with inventory of monuments and constructions in the outer Hebrides, Skye and the Small Isles, Edinburgh 1928.
Strona internetowa canmore.org.uk, Barra, Eoligarry, Cille-bharra.