Historia
Broch nazwany współcześnie Carrol, zbudowano w epoce żelaza, około I wieku p.n.e. Wzniesiono go dość nietypowo, wewnątrz lądu, a nie jak większość budowli tego typu na morskim wybrzeżu lub w jego pobliżu. Była to budowla mieszkalno – obronna, wznoszona w celu ochrony dobytku i życia członków klanu lub małego plemienia oraz z obawy przed uprowadzeniem i popadnięciem w niewolę. Wzniosła go miejscowa ludność tworząca społeczność żyjącą głównie z wypasu bydła i owiec, mniejszych upraw rolniczych, rybołówstwa i polowań na dzikie zwierzęta. Jako, iż bydło stanowiło wówczas wyznacznik bogactwa, próba jego ochrony przed ciągłymi najazdami rabunkowymi, mogła być jednym z impulsów do podjęcia się budowy tego typu konstrukcji. Zapewniały one względnie dobre warunki obronne przed nagłymi atakami mniejszych grup napastników, nie były jednak przystosowane do odpierania długotrwałych oblężeń. Brochy przestały funkcjonować około I lub II wieku n.e., prawdopodobnie ze względu na postępujące wówczas zmiany społeczne i zmniejszenie zagrożenia najazdem lub z powodu uznania budowli za niespełniającą wymagań ówczesnego bezpiecznego i wygodnego życia.
Architektura
Broch wzniesiony został na plateau wzgórza o wysokości większej o około 60 metrów niż położone na wschodzie jezioro Loch Brora, którego stoki były jednak stosunkowo łagodne i nie dawałyby zbyt dużej przewagi obrońcom. Na południu i wschodzie zbocza opadały do doliny niewielkiej rzeki, łączącej się dalej na wschodzie z Loch Brora, ale by lepiej zabezpieczyć wieżę, otoczono ją kolistym w planie przekopem o szerokości około 6 metrów, przed którym wzniesiono mur o grubości 2,1 – 2,4 metra, poprowadzony w odległości 8,5 metrów (na północnym – zachodzie) i 4 metrów (na południu) od brocha. Przejście przez mur i przekop umieszczono po stronie wschodniej.
Wieża otrzymała w planie kształt koła o średnicy około 18 metrów. Wzniesiono ją przy pomocy nieobrobionych polnych kamieni układanych bez użycia zaprawy. Jej pierwotna wysokość nie jest znana, przypuszczać jednak można na podstawie porównań do innych budowli tego typu, iż posiadała około 9-12 metrów wysokości, przy czym w górnej części średnica wieży zwężała się. Elewacje brocha nie były przebite żadnymi otworami okiennymi lub strzeleckimi, obrona i straż mogła ewentualnie być prowadzona z galerii na szczycie budowli. Także zadaszenie wieży pozostaje w sferze hipotez, najczęściej jednak przyjmowane jest, iż była to drewniana więźba, pokryta strzechą nad całością budowli, lub rodzaj daszku pozostawiającego pośrodku otwór do wydobywania się dymu z paleniska.
Wejście do wieży umieszczono po stronie wschodniej, a więc w linii z bramą w zewnętrznym murze. Miało ono jedynie 0,8 metra szerokości, choć wewnątrz po około 1 metrze poszerzało się do 1,2 metra. Tam też znajdowały się pierwsze drzwi, a drugie umieszczone były w odległości 2,8 metra od wejścia. Pomiędzy nimi skręcając w prawo wysokim na 1,2 metra przejściem osiągało się małą, owalną komorę w grubości muru (2,6 x 1,9 metra), prawdopodobnie przeznaczoną dla strażników pilnujących wejścia. Wewnętrzne drzwi blokowane były ryglem osadzanym w otworze w murze, zaś cały korytarz wejściowy miał około 4,3 metra długości.
Główna przestrzeń mieszkalna brocha o średnicy około 9,3 metra, mogła być dzielona lekkimi ściankami działowymi na mniejsze lokalności oraz na kondygnacje wydzielone stropami podpieranymi przez słupy lub umieszczoną na wysokości 2,7 metra odsadzkę muru. Po stronie południowej na wysokości nieco ponad metra znajdowało się przejście do wnętrza muru, dostępne pierwotnie za pomocą jakiegoś rodzaju drabiny lub kładki. Wiodło ono do długiej aż na 5,5 metra ale szerokiej jedynie na 0,8 metra komory, po zachodniej stronie otwierającej się na schody prowadzące na wyższe piętra oraz galerie. Jedna z nich z pewnością znajdowała się nad wejściem do brocha, gdzie wykorzystywała masywny kamień nadproża jako podłogę.
Stan obecny
Broch Carrol widziany z zewnątrz przypomina dziś bezładny kopiec rozrzuconych kamieni, pozostałości po zawalonych murach obwodowych wieży. Jego wnętrze, choć obecnie zarośnięte niską roślinnością, zostało uporządkowane, dzięki czemu widoczny jest korytarz wejściowy oraz galeria w grubości muru wraz z kilkunastoma schodami. Wstęp na teren zabytku jest wolny.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Armit I., Towers in the North: The Brochs of Scotland, Stroud 2002.
Ritchie J., Brochs of Scotland, Aylesbury 1988.
The Royal Commission on the Ancient and Historical Monuments and Constructions of Scotland. Second report and inventory of monuments and constructions in the county of Sutherland, Edinburgh 1911.