Historia
Caisteal Maol wzniesiono na jednym z najważniejszych strategicznie miejsc wyspy Skye, górującym nad wąską cieśniną rozdzielającą wyspę od lądowej części Szkocji. W średniowieczu miejsce to znane było pod nazwą Dunakin, pochodzącą podobno od norweskiego króla Haakona (Kyleakin – cieśnina Haakona). Ziemie te już od X wieku penetrowane były przez wikingów, którzy wykorzystywali osłonięte wody wokół Skye jako bezpieczne przystanie dla swoich okrętów, walczących o kontrolę nad zachodnią Szkocją. Według tradycji pierwsze obwarowania w Dunakin wznieść miała około 900 roku jedna z nordyckich księżniczek zwana Zuchwałą Marią (Saucy Mary), poślubiona wodzowi klanu Mackinnon z Mull. Jej mąż, Findanus, miał zablokować cieśninę i czerpać olbrzymie zyski z opłat pobieranych od przepływających łodzi.
Być może w pobliżu Caisteal Maol w 1263 roku gromadził swe morskie siły król Haakon IV, szykujący się do rejsu na południe. Norweski władca przed bitwą zgromadzić miał setki łodzi i znacznie przeważał liczebnie Szkotów, którzy podjęli pertraktacje w celu sprowadzenia posiłków i narażenia Norwegów na jesienne sztormy. Zła pogoda ostatecznie doprowadziła do uwięzienia kilku łodzi na mieliźnie i stoczenia bitwy lądowej pod Largs, zakończonej klęską Haakon IV z oddziałami króla Szkocji Aleksandra III, a w konsekwencji utratą przez Norwegów Hebrydów oraz wyspy Man.
Powstanie murowanej wieży Caisteal Maol miało miejsce najpewniej pod koniec XV wieku. Budowniczymi byli przedstawiciele klanu Mackinnon, posiadający rozległe posiadłości ziemskie na wyspie Skye, powiększone dzięki donacjom Roberta I po jego zwycięstwie w bitwie pod Bannockburn i ustabilizowaniu sytuacji politycznej w królestwie Szkocji. Caisteal Maol pozostawało pod koniec średniowiecza ważną siedzibą, o czym świadczyło zorganizowanie w nim w 1513 roku spotkania wodzów klanów, w wyniku którego obrano Donalda MacDonalda na lorda Isles. Kolejna wzmianka o wieży, nazwanej wówczas Dunna Kynne, pojawiła się w 1549 roku, a w 1580 roku została ona oznaczona na mapie kartografa Timothego Ponta.
Po śmierci w 1601 roku Johna Og, młodszego brata wodza klanu Mackinnon w trakcie sąsiedzkich utarczek między klanami, jego syn Neill Mackinnon był jednym z ostatnich mieszkańców Caisteal Maol. Wkrótce potem, prawdopodobnie z powodu niezbyt sprzyjających warunków mieszkalnych, wieża została opuszczona i popadła w ruinę. Jej rolę przejął nowożytny dom w Kilmarie, usytuowany bliżej rodowej siedziby w Dun Ringill. Pierwsze naprawy porzuconego zabytku przeprowadzono dopiero po 1989 roku, kiedy to podczas wichury zawalił się jeden z narożników wieży.
Architektura
Caisteal Maol zostało zbudowane na skalistym wzniesieniu o wysokości około 15 metrów, we wschodniej części niedużego półwyspu, usytuowanego w południowej części cieśniny Kyle Akin, oddzielającej wyspę Skye od głównej części Szkocji. Dzięki takiej lokalizacji wieża zabezpieczona było barierą wodną praktycznie z każdej strony, poza połączoną z lądem partią południową, choć najdogodniejsze wejście na wzgórze wiodło łagodnym stokiem od północnego – zachodu, poprzez szerokie na 1,5 metra rozszczepienie w skale, oddalone od wieży o niecałe 8 metrów.
Wieża wzniesiona została na planie prostokąta o wymiarach 11 x 5,1 metra przy grubości murów w przyziemiu dochodzącej do 2,7 metra (od południa były one nawet szersze, gdyż utworzono tam pochyły cokół dochodzący w najszerszych miejscach do 2,4 metra). Posiadała trzy kondygnacje z układem charakterystycznym i typowym dla średniowiecza. Nieoświetlone przyziemie miało funkcję spiżarni lub magazynku, dostępnego jedynie przez otwór w suficie z poziomu piętra. Ta dolna komora nie otrzymała sklepienia, a jedynie zwieńczona była drewnianym stropem osadzonym na konsolach.
Wejście do wieży umieszczono na poziomie pierwszego piętra. Zapewne dostępne było ono po drewnianych, zewnętrznych schodach lub drabinie, obu łatwych do zdemontowania lub wciągnięcia w razie zagrożenia. Prowadziło do auli (ang. hall), głównej komnaty wieży o charakterze reprezentacyjnym. Ogrzewana była ona kominkiem i oświetlana prostymi otworami okiennymi, osadzonymi od wewnątrz w przesklepionych półokręgami wnękach (jedno takie okno mieściło się w ścianie południowej, drugie mogło znajdować się w ścianie północnej).
Drugie piętro wieży, dostępne zapewne po wewnętrznych, drewnianych schodach, rozdzielone było od niższej auli płaskim stropem, także osadzonym na kamiennych wspornikach, umieszczonych nieco ponad 3 metry wyżej. Niewiele wiadomo o jego wyglądzie poza tym, iż było oświetlane co najmniej dwoma oknami i zapewne mieściło komnatę mieszkalną. Powyżej, także rozdzielone 3 metrami wysokości, mogło znajdować się trzecie piętro.
Stan obecny
Wieża obecnie znajduje się w stanie słabo zachowanej ruiny, znacznie pomniejszonej na skutek częściowych zawaleń zachodniej i północnej ściany z 1949 i 1989 roku. Dopiero te ostatnie zniszczenia wywarły presję na miejscowe władze do zainteresowania się zabytkiem i przeprowadzenia prac zabezpieczających i konsolidacyjnych. Dziś najlepiej zachowana ściana południowa osiąga w najwyższym miejscu 12 metrów wysokości.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Coventry M., The castles of Scotland, Prestonpans 2015.
MacGibbon D., Ross T., The castellated and domestic architecture of Scotland from the twelfth to the eighteenth century, t. 3, Edinburgh 1889.
Miket R., Roberts D., The Medieval Castles of Skye and Lochalsh, Edinburgh 2007.
Salter M., The castles of western and northern Scotland, Malvern 1995.
The Royal Commission on the Ancient and Historical Monuments and Constructions of Scotland. Ninth report with inventory of monuments and constructions in the outer Hebrides, Skye and the Small Isles, Edinburgh 1928.