Historia
Początki obronno – mieszkalnej siedziby w Bucholie związane były z norweskim piratem Sweynem Asliefsonem (protoplastą klanu Swanson), który od około 1170 roku miał tam posiadać swój zamek zwany Lambaborg. W pierwszej połowie XIV wieku Lambaborg oraz miejscowe dobra Freswick król Robert Bruce podarował rodzinie Mowat, która wzniosła w Bucholie swój własny, nowy, murowany zamek, rozbudowywany od XV do XVI wieku. Po raz pierwszy odnotowany został on w 1548 roku, gdy w dokumentach pojawił się niejaki Patrick Mowat of Buchollie. W 1661 roku zamek przeszedł na ród Sinclairów, którzy użytkowali go prawdopodobnie do pierwszej połowy XVIII wieku, kiedy to został opuszczony, najpewniej ze względu na zbyt surowe warunki mieszkalne.
Architektura
Zamek zbudowany został na skalistym cyplu o wydłużonym na osi północ – południe kształcie oraz o postrzępionych, wysokich na ponad 30 metrów skarpach, podmywanych przez wody Morza Północnego. Oprócz praktycznie pionowych klifów, natura zabezpieczyła cypel brakiem plaży zdatnej do cumowania łodzi. Stanowił on prawie wyspę, był bowiem otoczony wodą omalże z każdej strony. Tak niedostępna lokalizacja osiągalna była jedynie przez wąską szyję po stronie północno – zachodniej, prostopadłą w stosunku do osi cypla, posiadającą w najwęższym miejscu jedynie około 1,2 metra szerokości i zabezpieczoną poprzecznym przekopem przez który pierwotnie prowadził drewniany most. Przekop otrzymał 2,1 metra szerokości i 2,7 metra głębokości.
Za przekopem usytuowano wieżę bramną o wymiarach w planie 6,1 x 4,2 metra, czasem mylnie opisywaną jako donżon (ang. keep). U góry zwieńczona była ona przedpiersiem osadzonym na konsolach, najpewniej zakończonym krenelażem ochraniającym obronny chodnik. Jej mury otrzymały w przyziemiu grubość nieco ponad 1,2 metra, lecz u góry zwężały się do zaledwie około 0,8 metra. Wysoki portal wiódł do długiego przejazdu bramnego o szerokości 1,4 metra, zakończonego drugim portalem w północnej części cypla. Zarówno przejazd jak i sąsiednie pomieszczenie po stronie południowej były podsklepione. Pierwsze piętro przykrywał drewniany strop, natomiast drugie, najwyższe piętro także zwieńczono sklepieniem.
U wylotu przejazdu bramnego rozpoczynał się długi i wąski dziedziniec zamkowy, rozciągający się ku południowi, przez całą długość zamku. Od wschodu i zachodu flankowany był on dwoma ciągami zabudowy mieszkalno gospodarczej, wzniesionej z nie obrobionego kamienia łączonego zaprawą z gliny. Usytuowanie zamku zapewniało tak duże bezpieczeństwo, iż nie było nawet potrzeby zabezpieczenia dziedzińca murem od strony południowej. Celom mieszkalno – reprezentacyjnym zapewne służyły zabudowania po stronie zachodniej: szersze, z centralnym dużym pomieszczeniem o wymiarach około 12 x 5 metrów, być może aulą (ang. hall). Zabudowania wschodnie były węższe, prawdopodobnie miały znaczenie pomocnicze mieszcząc izby służby, stajnie, piekarnię itp.
Stan obecny
Obecnie najlepiej zachowanym fragmentem zamku jest zewnętrzna ściana wieży bramnej z portalem wjazdowym, dwoma oknami, otworem szczelinowym i dwoma konsolami dawnego przedpiersia. W najwyższym miejscu sięga ona wysokości 9 metrów. Z pozostałych elementów zamku pozostały jedynie mury przyziemia, obecnie gęsto porośnięte trawą i darnią. Wrażenie z pewnością robi sama lokalizacja budowli i jej zabezpieczenie naturalnym ukształtowaniem terenu, w niewielkim stopniu zmienionym od czasu średniowiecza. Wstęp na teren ruin jest wolny, jednak należy zachować ostrożność przy zbliżaniu się do niezabezpieczonych skarp.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Coventry M., The castles of Scotland, Prestonpans 2015.
MacGibbon D., Ross T., The castellated and domestic architecture of Scotland from the twelfth to the eighteenth century, t. 3, Edinburgh 1889.
Salter M., The castles of western and northern Scotland, Malvern 1995.
The Royal Commission on the Ancient and Historical Monuments and Constructions of Scotland. Third report and inventory of monuments and constructions in the county of Caithness, Edinburgh 1911.