Historia
Grobowiec zwany dziś Blackhammer zbudowany został w okresie neolitu, który na terenie Orkadów i Szetlandów przypadł na około 3000 rok p.n.e. Wzniesiony został przez miejscową wczesnorolniczą ludność, zorganizowaną na tyle dobrze, iż była w stanie przedsięwziąć prace budowlane na dużą skalę, a zarazem miała rozwinięty rytuał pogrzebowy. Po zatarasowaniu wejścia do grobowca musiał on zostać ograbiony, gdyż w chwili jego odkrycia odnaleziono jedynie szczątki dwóch osób, a ponadto pozostałości kostne zwierząt hodowlanych i łownych. Nie wiadomo, czy te ostatnie były darami pogrzebowymi, czy też częścią rytualnych posiłków spożywanych w trakcie ceremonii pogrzebowych.
Architektura
Grobowiec usytuowano na południowych, łagodnych stokach wyspy Rousay, na terenie wykorzystanym także pod budowę wielu innych neolitycznych budowli sepulkralnych (Knowe of Lairo, Knowe of Yarso, Taversöe Tuick). Na spłaszczonym, wyrównanym fragmencie terenu wzniesiono prostokątny w planie, podłużny kopiec (cairn) o długości około 22 metrów i maksymalnej szerokości 8,2 metrów, z dłuższymi bokami zorientowanymi mniej więcej na linii wschód – zachód oraz z zaokrąglonymi narożnikami. Jego pierwotna wysokość nie jest znana, ale z pewnością był wyższy niż 1,5 metra. W pobliżu grobowca utworzono jeszcze cztery półki (spłaszczone fragmenty terenu), być może przeznaczone dla członków miejscowej społeczności w czasie przeprowadzania nieznanych rytuałów pogrzebowych.
Konstrukcja grobowca składała się z dwóch warstw zbudowanych wokół centralnej komory: wewnętrznej o grubości około 2 metrów, oraz zewnętrznej, przy czym ta druga obłożona została wzdłuż krawędzi grobowca kamiennym murem, wzmacniającym i zabezpieczającym konstrukcję. Mur ten utworzono z płaskich, kładzionych poziomo bez użycia zaprawy kamieni, przy czym unikalną cechą grobowca było kładzenie głębiej położonych kamieni zewnętrznej warstwy nie horyzontalnie, ale z lekkim przekrzywieniem, naprzemiennie z lewej na prawą i z prawej na lewą, co tworzyło trójkątny wzór (przypominający zdobienia znane z ceramiki z Knowe of Onston). Wewnętrzna warstwa grobowca była już utworzona w tradycyjny sposób.
Korytarz wejściowy umieszczono po stronie południowej. Miał on około 3 metry długości i 0,8 metra szerokości. Jego wejście zatarasowano ścianą o grubości 1,5 metra, której starano się nadać charakter zewnętrznej konstrukcji grobowca. Korytarz prowadził do długiej aż na 13 metrów komory grobowej, szerokiej na 1,7 metra i podzielonej na siedem mniejszych przestrzeni przez pary dużych, płaskich kamieni, ustawionych dłuższymi bokami pionowo. Umieszczono je przy ścianach wzdłużnych grobowca, pozostawiając pośrodku wąskie przejście o szerokości od 1,5 do 1,8 metra. Dodatkowo skrajne przestrzenie (wschodnia i zachodnia) zakończone zostały wielkimi głazami. Wysokość komory wahała się od 0,6 metra do 1,5 metra, nie pozwalała więc na swobodne wyprostowanie.
Stan obecny
Blackhammer należy dziś do grupy ważnych stanowisk neolitycznych, nie tylko ze względu na relatywnie dobry stan zachowania, ale i użycie unikalnej techniki budowlanej z ukośnie kładzionymi kamieniami. Grobowiec przetrwał prawie w całości, za wyjątkiem sufitu, który obecnie odtworzony jest za pomocą betonowego sklepienia z otworami doświetlającymi wnętrze. Zabytek udostępniony jest dla zwiedzających, łącznie z możliwością wejścia do środka, gdzie dostaje się poprzez współczesne zwieńczenie grobowca.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Castleden R., Neolithic Britain: New Stone Age sites of England, Scotland and Wales, London 1992.
The Royal Commission on the Ancient Monuments of Scotland. Twelfth report with an inventory of the ancient monuments of Orkney & Shetland, volume II, inventory of Orkney, Edinburgh 1946.