Historia
Wieża mieszkalna Barholm zbudowana została pod koniec XV wieku. Od początku XVI stulecia była siedzibą klanu McCulloch, silnego protestanckiego rodu z Galloway, toczącego liczne konflikty z mieszkającymi w pobliskim zamku Carsluith katolickimi Brownami.
Dzięki reformatorskim poglądom właścicieli wieży, w Barholm w pierwszej połowie XVI wieku schronienie mógł znaleźć protestancki kaznodzieja John Knox, ukrywający się przed opatem Brownem z Carsluith. W 1579 roku natomiast konflikty religijne doprowadziły do zabójstwa McCullocha z Barholm przez Johna Browna młodszego. W 1666 roku na jednym z kolejnych właścicieli wieży, majorze Johnie McCulloch z Barholm, dokonano egzekucji przez powieszenie, rozciągnięcie i poćwiartowanie, z powodu jego uczestnictwa w tzw. buncie Pentland i bitwie z oddziałami rządowymi pod Rullion Green.
Wieża Barholm przebudowana została w późniejszym okresie XVI wieku lub w początkach XVII stulecia i użytkowana była do początku XVIII wieku, kiedy to jej właściciele przeprowadzili się do wygodniejszej rezydencji w pobliżu Creetown. Później popadła w zaniedbanie, z czasem w ruinę, aż do 2000 roku, kiedy to generalnego remontu dokonał prywatny inwestor.
Architektura
Wieżę zbudowano na wzniesieniu, chronionym od wschodu przez głęboki, naturalny wąwóz, a od zachodu i południa zwróconą w stronę położonego nieco dalej wybrzeża i zatoki Wigtown. W swej najstarszej formie składała się z pojedynczego bloku o formie w planie prostokąta, mieszczącego wewnątrz grubych na poziomie przyziemia na 1,8 metra murów trzy kondygnacje oraz poddasze.
W drugiej połowie XVI wieku wieżę powiększono o zachodnią dobudówkę, mieszczącą cylindryczną klatkę schodową i nowe wejście. Portal otrzymał bardzo ciekawe profilowane, zwieńczone półokoliście ościeże, z wałkami archiwolty przechodzącymi po bokach w formę węzłów. W górnej części portal ozdobiono dwoma ludzkimi maskami oraz rzeźbionym fantastycznym stworzeniem. Także dwa okna zachodnie dobudówki ozdobiono nietypowymi dla szkockich wież mieszkalnych ościeżami: jedno późnogotyckim łukiem w ośli grzbiet, drugie dwoma półokręgami. Górna część ryzalitu wejściowego została osadzona na wystających przed elewacje konsolach, dzięki czemu umieszczona na najwyższej kondygnacji izba była nieco większa. Wiodła do niej wąska klatka schodowa, umieszczona w kącie pomiędzy ryzalitem a głównym blokiem wieży, która na zewnątrz przyjęła formę nadwieszanej półokrągłej wieżyczki.
Wewnątrz na poziomie przyziemia wieży umieszczona została komora gospodarcza o wielkości 7 x 4,3 metra. Jej niewielkie wymiary wynikały z największej grubości murów u podstawy wieży, a mniejszej na wyższych poziomach. Przykryta została sklepieniem kolebkowym, doświetlanym jedynie przez dwa małe, obustronnie rozglifione otwory przebite w ścianie północnej. Tak słabe oświetlenie sprawiało, iż mogła być wykorzystywana jedynie jako spiżarnia lub skład.
Pierwsze piętro, jak to zwykle bywało w szkockich wieżach mieszkalnych, mieściło aulę (hall), czyli główną komnatę reprezentacyjną o wymiarach 8,5 x 4,9 metra, w której spożywano posiłki, urządzano uroczystości, spotkania itp. Jej ogrzewanie zapewniał kominek z szerokim kapturem, a oświetlenie cztery okna. Zwieńczona była podobnie jak wyższa kondygnacja płaskim, drewnianym stropem. Drugie piętro pierwotnie prawdopodobnie mieściło dwie prywatne komnaty mieszkalne, rozdzielone drewnianą ścianką działową. Powyżej znajdowało się jeszcze poddasze, zapewne służące za miejsce zamieszkania służby, zwieńczone dachem dwuspadowym i dwoma szczytami przy krótszych bokach.
Stan obecny
Do niedawna wieża Barholm znajdowała się w ruinie, ale obecnie może być podziwiana jako dobry przykład XV-wiecznej wieży mieszkalnej, rozbudowanej w XVI wieku o ciekawy i dość nietypowy ryzalit wejściowy. Dziś zabytek znajduje się w rękach prywatnych i jest zamieszkiwany, dlatego jego wnętrza nie są udostępnione do zwiedzania. Możliwe jest natomiast podejście pod budowlę i fotografowanie z zewnątrz.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Coventry M., The castles of Scotland, Prestonpans 2015.
Lindsay M., The castles of Scotland, London 1995.
MacGibbon D., Ross T., The castellated and domestic architecture of Scotland from the twelfth to the eighteenth century, t. 3, Edinburgh 1889.
The Royal Commission on the Ancient and Historical Monuments and Constructions of Scotland. Fifth report and inventory of monuments and constructions in Galloway (Volume II), county of the Stewartry of Kirkcudbright, Edinburgh 1914.
Tranter N., The fortified house in Scotland, volume III, south-west Scotland, Edinburgh-London 1965.