Historia
Kościół w Auchindoir zbudowany został we wczesnym okresie XIII wieku, w pobliżu gródka stożkowatego (motte and bailey), a wzmiankowany był po raz pierwszy w 1236 roku. W 1513 roku został włączony w prebendę kaplicy uniwersyteckiej King’s College w Aberdeen. Przetrwał okres reformacji funkcjonując jako świątynia parafialna. W 1557 roku dokonano jego przebudowy, zapewne w związku z wprowadzeniem nowej, protestanckiej liturgii. Kolejną przebudowę, w trakcie której między innymi przekształcono okna, przeprowadzono w XVII stuleciu. W 1809 roku znajdował się już w stanie bliskim ruiny i rok później przestał być wykorzystywany do celów sakralnych.
Architektura
Usytuowany na niewielkim pagórku w pobliżu ujścia Craig Burn do rzeki Bogie, kościół wzniesiono na planie wydłużonego prostokąta o długości 15,2 metrów i szerokości 5,7 metra, niezbyt dokładnie orientowanego względem stron świata na linii wschód – zachód, jak większość średniowiecznych świątyń. Jego cechą charakterystyczną było pojawienie się pierwszych gotyckich cech w postaci ostrołuków, a jednocześnie umieszczenie po stronie południowej wspaniałego późnoromańskiego portalu wejściowego, flankowanego dwoma kolumnami i zwieńczonego półokrągłą archiwoltą z fryzem ozdobnych iksów.
Wnętrze jednoprzestrzennej, salowej nawy zwieńczone było drewnianą więźbą i dwuspadowym dachem. Jej oświetlenie pierwotnie zapewniały małe, ostrołukowe okna. W południowej ścianie przepruto prostą piscinę, natomiast w północną ścianę, bliżej wschodniego krańca, na początku XVI wieku wstawiono wyrafinowane sakramentarium o formie czworobocznej niszy, pierwotnie zamykanej drewnianymi drzwiczkami, flankowanej przez dwie płaskorzeźbione sterczyny i zwieńczonej trójkątnym daszkiem z inskrypcją: Hic est corpus domini nostri Jesu Christi Virginis Mariae.
Stan obecny
Kościół znajduje się dziś w postaci dobrze zachowanej, pozbawionej zadaszenia, trwałej ruiny. Pomimo nowożytnych przekształceń, które zmodyfikowały jego oryginalne okna, zachował wspaniały późnoromański portal po stronie południowej, kamienne sakramentarium z początku XVI wieku oraz osadzoną w murze piscinę. Jedyne oryginalne okno, obecnie zamurowane, znajduje się we wschodniej części ściany północnej. Zwiedzanie zabytku jest bezpłatne i ogólnodostępne.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Fawcett R., Scottish Medieval Churches, Edinburgh 1985.
MacGibbon D., Ross T., The ecclesiastical architecture of Scotland from the earliest Christian times to the seventeenth century, t. 2, Edinburgh 1896.
Salter M., The old parish churches of Scotland, Malvern 1994.
Simpson W.D., Craig Castle and the Kirk of Auchindoir, Aberdeenshire, „Proc Soc Antiq Scot”, vol. 64, 1929-1930.