Historia
Pierwotnie dobra Ackergill wraz z Inverugie i południową częścią hrabstwa Aberdeen posiadał anglo-normański ród Cheyne. Gdy w 1350 roku zmarł Reginald Cheyne zakończyła się męska linia klanu, a majątek odziedziczyły jego dwie córki. Jedna z nich, Maria, wyszła za mąż za Johna Keitha, który w 1354 roku wszedł w posiadanie Ackergill. Prawdopodobnie któryś z jego potomków na miejscu pierwotnych zabudowań mieszkalno – obronnych wzniósł murowaną wieżę mieszkalną, czyniąc Ackergill główną siedzibą klanu w rejonie Caithness. Mogła ona zostać zbudowana najwcześniej na początku XV wieku, a najpóźniej pod koniec tamtego stulecia lub nawet na początku XVI wieku. Pierwsza pewna wiadomość o wieży pojawiła się dopiero w 1510 roku, kiedy to z ramienia Keithów jej kapitanem był niejaki Gilbert Mowat of Brabister.
W 1538 roku wymarła męska linia Keithów z Ackergill, a król Jakub V podarował ich dobra Williamowi Keith, earlowi Marischal. Był to okres sąsiedzkich utarczek między klanami i wzajemnych pustoszących najazdów. W 1547 roku Sinclarowie z pobliskiego zamku Girnigoe, pod wodzą czwartego earla Caithness niespodziewanie zaatakowali i zajęli Ackergill, uprowadzając ówczesnego kapitana Alexandra Keitha i jego sługę Johna Skarleta. Pomimo tego dwa lata później regentka Maria de Guise uwolniła Sinclara od zarzutu bezprawnej napaści i jako zarządcę Ackergill wyznaczyła lorda Oliphanta. Rozzuchwalony George Sinclare w 1556 roku ponownie obległ zamek Ackergill, który w tamtym czasie wrócił już w ręce Keithów. I tym razem nie został on potępiony za swe agresywne działania. W 1593 roku nastąpiły kolejne utarczki, tym razem jednak w samym rodzie Keithów. Mianowicie wieżę zajął wówczas Robert Keith, brat prawowitego właściciela Ackergill, Williama Keitha, szóstego earla Marischal. Miał on mniej szczęścia od poprzednich zdobywców, gdyż został za ten czyn ogłoszony wyjętym spod prawa buntownikiem. William mógł powrócić do Ackergill, lecz już sześć lat później najazd przeprowadził John Keith z Subster. Jego oddział pod osłoną nocy przedarł się po drabinie przez mur obwodowy i z zaskoczenia, raniąc służących, zajął wieżę. Earl Marischal postanowił nie dochodzić już swych praw zbrojnie, lecz przenieść spór przed oblicze sądów.
Na początku XVII wieku ciągłe najazdy i zbrojne utarczki doprowadziły Keithów do decyzji o sprzedaży Ackergill Sinclairom, earlom Caithness. Zmiana właściciela nie doprowadziła jednak do uspokojenia sytuacji, gdyż już w 1623 roku poróżniony z Sinclerami Robert Gordon najechał Ackergill. Obrońcy od razu się poddali i otworzyli bramy przed odziałem Gordona, który zajął także pobliski zamek Girnigoe. W 1651 roku kolejnym zdobywcą wieży były wojska Cromwella, które po zajęciu zamku Dunnottar ścigały Szkotów, pragnąc zdobyć insygnia koronacyjne Karola II.
W 1677 roku, po śmierci Georgea Sinclaira, szóstego earla Caithness, z powodu jego długów finansowych Ackergill przeszło na Johna Campbella, drugiego earla Breadalbane i Holland, a na początku XVIII stulecia kolejnym właścicielem zostali Dunbarowie z Hempriggs. Z ich inicjatywy wieża i przyległe zabudowania zostały wyremontowane, następnie zaś w połowie XIX wieku poddane nowożytnej przebudowie.
Architektura
Ackergill usytuowano na płaskim terenie, w bliskiej odległości od kamienistej plaży i stoków, opadających po północnej stronie do wód zatoki Sinclar, będącej częścią Morza Północnego. Wieża została wzniesiona na planie czworoboku o wymiarach 14,6 x 10,4 metra, przy masywnych, 3 metrowej grubości u podstawy ścianach (w wyższych partiach grubość zmniejszona została do około 2,7 metra). Wysokość wieży pierwotnie przekraczała nieco 20 metrów, dochodząc do przedpiersia i podwieszonych w narożnikach cylindrycznych bartyzan. Górna część wieży pierwotnie prawdopodobnie zwieńczona była niedużym poddaszem oraz otaczającą go galerią obronną (chodnikiem straży), osłanianą blankowanym przedpiersiem.
Wejście do wieży umieszczono w północnej elewacji (od strony nadbrzeża) na poziomie przyziemia, gdzie usytuowana była sklepiona kolebkowo, wysoka na 2,7 metra komora. Zapewne mieściła ona kuchnię, jako iż w zachodnią ścianę wkomponowano kominek, czy też palenisko. Jako, że kominek wstawiono wtórnie, pierwotnie przyziemie mogło być jednak tylko prostą spiżarnią. Oświetlenie zapewniały tam początkowo jedynie wąskie szczelinowe okna, dwa po stronie południowej i jedno w ścianie wschodniej. Na wyższą kondygnację prowadziły schody umieszczone w grubości muru w narożniku północno – wschodnim. Wiodły one do korytarza przechodzącego przez całą długość muru wschodniego. Na jego końcu, po skręcie w prawo osiągało się wysoką na dwie kondygnację aulę (ang. hall), zwieńczoną sklepieniem kolebkowym. Ta duża sala o wysokości aż 7 metrów i wymiarach 5,5 x 8,5 metra była główną komnatą reprezentacyjną wieży, ogrzewaną przez aż dwa kominki umieszczone w obu krótszych ścianach (wschodniej i zachodniej) i zaopatrzoną w półpiętro przeznaczone dla muzyków. W północno – zachodnim narożniku auli krótki korytarz wiódł do cylindrycznej klatki schodowej prowadzącej na wyższe piętra. Trzecia i czwarta kondygnacja posiadały zbliżony do siebie układ. Obie były przedzielone pośrodku na dwie mniejsze komnaty, przy czym każde z pomieszczeń posiadło osobne wejście, dzięki korytarzom w grubości muru prowadzącym od klatki schodowej przez całą długość północnej ściany. Po przeciwnej stronie w każdej z komnat krótsze przejścia wiodły do latryn. Ogrzewanie pomieszczeń trzeciej i czwartej kondygnacji, z pewnością mających funkcje mieszkalne, zapewniały niewielkie kominki, natomiast światło słoneczne wpadało poprzez wąskie okna.
W pobliżu wieży funkcjonować musiała zabudowa gospodarcza i pomocnicza w postaci stajni, spichrzów, magazynów, piekarni, kuźni itp. Zapewne była ona konstrukcji drewnianej, podobnie jak najwcześniejsze obwarowania zewnętrzne, później być może zastąpione kamiennym murem. Całość odgrodzona była półkolistym przekopem o szerokości paru metrów, koniecznym ze względu na słabe naturalne warunki obronne terenu. Po stronie północnej usytuowana była niewielka przystań, zapewniająca możliwość dostarczania zaopatrzenia drogą morską.
Stan obecny
Wieża zachowała się do czasów współczesnych, jednak w połowie XIX wieku przeszła znaczącą modernizację. Wpłynęła ona zwłaszcza na formę i wielkość otworów okiennych oraz zwieńczenia wieży, które zostało wówczas odtworzone. W całości nowożytna i współczesna jest również zabudowa wokół wieży. Obecnie na terenie zabytkowej budowli mieści się luksusowy hotel.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Coventry M., The castles of Scotland, Prestonpans 2015.
Lindsay M., The castles of Scotland, London 1995.
MacGibbon D., Ross T., The castellated and domestic architecture of Scotland from the twelfth to the eighteenth century, t. 3, Edinburgh 1889.
Salter M., The castles of western and northern Scotland, Malvern 1995.
The Royal Commission on the Ancient and Historical Monuments and Constructions of Scotland. Third report and inventory of monuments and constructions in the county of Caithness, Edinburgh 1911.
Tranter N., The fortified house in Scotland, volume V, north and west Scotland, Edinburgh 1986.