Historia
Góra zwana współcześnie Tępą Skałą (Tupa Skala) zasiedlona została przez przedstawicieli ludności kultury łużyckiej w młodszej epoce żelaza. Utworzona na niej obronna osada założona została według jednolitego, przemyślanego planu. Charakteryzowała się dużą liczbą mieszkańców i zabudowań mieszkalnych, a także rozwiniętym zapleczem rzemieślniczym. Została zniszczona przez pożar, ale prawdopodobnie jej teren już wcześniej był w większości wyludniony. Przestrzeń osady została następnie rozplanowana na potrzeby kolejnego osadnictwa z epoki żelaza.
Architektura
Gród założony został na obszernym wzniesieniu o spłaszczonej partii szczytowej, które pozwoliło utworzyć obronną osadę wielkości 7,3 ha. Teren ten zajmował południową partię większego masywu, dlatego po stronie północnej stoki były najłagodniejsze. Z pozostałych stron ochraniały go wysokie na 40-50 metrów i strome skaliste urwiska. Na wschodzie przełęcz oddzielała Tępą Skałę od mniejszego, ale wyższego wzniesienia zwanego Ostra Skała, na którym usytuowali obronną osadę Celtowie. Łagodniejsze północne stoki mogły być wykorzystywane pod zabudowę związaną z zapleczem gospodarczym osady.
Gród w planie posiadał formę zbliżoną do wydłużonego równoleżnikowo, trapezoidalnego czworoboku, ze wschodnim bokiem ułożonym pod mocnym skosem. Jego maksymalna długość sięgała 400 metrów, szerokość około 100 metrów. Fortyfikacje grodu tworzył wał drewniano – ziemny, posadowiony na nasypie sięgającym do 10 metrów wysokości. Część frontowa górnej partii wału była licowana kamiennym murem i prawdopodobnie zwieńczona pewną formą palisady. W młodszej fazie na starym wale utworzono konstrukcję zrębową, stanowiącą rdzeń nowych obwałowań, ograniczoną od czoła i tyłu masywnymi słupami. Korona wału posiadała odtąd uskok, dzielący chodnik obronny na niższą część o szerokości 3 metrów, i wyższą część czołową o szerokości około 4 metrów. W najmasywniejszej formie obwarowania utworzono w najbardziej zagrożonej, północnej części założenia. Słabsze obwałowania chroniły też osadę od zachodu. Brama znajdowała się prawdopodobnie we wschodniej partii północnego odcinka obwałowań.
Zabudowania mieszkalne grodu ustawione były w długich szeregach biegnących równolegle do wału. Były one liczne (około 300 domostw), gęsto rozmieszczone, rozdzielone dość wąskimi i długimi alejkami o szerokości około 4 metrów. Największa ich ilość znajdowała się w środkowej części wzniesienia, natomiast po stronie wschodniej i zachodniej ich ilość ograniczały tarasy o różnym poziomie wysokości, z osiami biegnącymi mniej więcej południkowo. Poszczególne domostwa posiadały średnie wymiary wielkości 5 x 8 metrów. Większość budynków mieszkalnych była dwuizbowa, przedzielona wewnętrznie przegrodą, a niektóre trzyizbowe. Wnętrza domostw posiadały gliniane posadzki, paleniska i doły przeznaczone do składowania zapasów żywności. Wśród zabudowy mieszkalnej zlokalizowane były budynki produkcyjne, charakteryzujące się występowaniem palenisk o dużym stopniu wypalenia.
Stan obecny
Teren grodu jest dziś niezamieszkany, porośnięty rzadko rosnącymi drzewami, gęściej porastającymi jedynie stoki wzgórza. Jedyną współczesną budowlą jest metalowy maszt antenowy, a przebiegające przez teren dawnej osady drogi to polne szosy służące przy uprawie pól. W północnej i zachodniej części założenia czytelne są ziemne wały pozostałe po pierwotnych obwarowaniach. Wstęp na teren Tępej Skały jest wolny. Najszybszy szlak wiedzie z miasteczka Vyšný Kubín na południu. Okrąża on wzgórze przełęczą pomiędzy Ostrą Skałą i od północy zapewnia dostęp albo pierwotną bramą północno – wschodnią, albo utworzoną w okresie nowożytnym bramą północno – zachodnią.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Čajka M., Drahoslav H., Včasnostredoveké hradiská na Orave v kontexte hradísk na strednom a západnom Slovensku, „Slovenská Archeológia”, LII, 1/2004.
Čaplovič P., Orava v praveku a včasnej dobe dejinnej, Bratislava 1987.
Felcanová Z., Felcan M., Lieskovský T., Archeológia neviditeľného. Prípady nedeštruktívneho výskumu v archeológii, Bratislava 2021.