Historia
Kościół został wzniesiony w drugiej połowie XIII wieku z inicjatywy Dionizego, założyciela rodziny Lossonczych i właściciela pobliskiego zamku. Był on węgierskim palatynem, co może wyjaśnić bogaty wystrój budynku, niezwykły dla kościołów wiejskich oraz długa, okazałą, długa nawę. Około 1350 roku mistrz Tomasz, jeden z potomków Dionizego, rozpoczął gotycką przebudowę kościoła, który otrzymał m.in. nowe, wieloboczne prezbiterium o wczesnym gotyckim kształcie.
W XIV i XV wieku wnętrze kościoła zostało ozdobione malowidłami ściennymi przez pochodzącego z Włoch lub tam wyszkolonego mistrza, zaś około 1524 roku przeprowadzono późnogotycką przebudowę wnętrza (sklepienie nawy, łuk tęczowy). Datę tą uwieczniono gotyckimi cyframi 4251 na sklepieniu. Prawdopodobnie została omyłkowo wyryta przez niepiśmiennego kamieniarza jako lustrzane odbicie roku 1524.
Podczas tureckich najazdów kościół został najwyraźniej spalony, dlatego w latach siedemdziesiątych XVII wieku otrzymał nowy dach. Obok kościoła wybudowano w tym okresie drewnianą dzwonnicę, przykład architektury wiejskiej pod wpływem renesansu. W latach pięćdziesiątych XX wieku kościół został niewłaściwie odnowiony. Fasady otrzymały nieoryginalny kolor, a dach gontowy zastąpiono dachówkowym, co spowodowało problemy ze statyką zbyt mocno obciążonego budynku. Później, w latach sześćdziesiątych, oryginalny wygląd został przywrócony, przywrócono też częściowo zamalowane średniowieczne polichromie.
Architektura
Pierwotnie kościół składał się z prostokątnej w planie nawy, prostego prezbiterium o bliżej nieznanym kształcie i zakrystii po stronie północnej. Nawę przykrywał drewniany strop, a być może w jej zachodniej części znajdowała się już empora. Nie ma pewności czy do nawy prowadziły dwa portale, czy tylko jeden, funkcjonujący tez później od strony południowej.
W połowie XIV wieku powstało nowe, wielobocznie zamknięte na wschodzie prezbiterium, wzmocnione uskokowymi przyporami, pomiędzy którymi przestrzenie wypełniono wciąż wczesnogotyckimi oknami: bardzo wąskimi i wysokimi, nietypowymi dla okresu rozwiniętego gotyku połowy XIV stulecia. Podczas przebudowy także nawa została przedłużona na wschód, a w jej zachodniej części zbudowano murowaną emporę wspartą na filarach o przekroju prostokąta.
Wewnątrz kościoła w zakrystii zastosowano sklepienie krzyżowo – żebrowe, podobnie jak w zachodnim przęśle prezbiterium. Wschodnie przęsło wielobocznego zamknięcia przykryto sklepieniem sześciodzielnym. Nawę pierwotnie wieńczył drewniany strop płaski, około 1524 roku zastąpiony późnogotyckim sklepieniem sieciowym. Założono je tak nisko, iż cześć jednego z okien zaczęła doświetlać poddasze. By ściany nawy utrzymały nowy ciężar, wzmocniono je, podobnie jak prezbiterium, uskokowymi, gęsto rozstawionymi przyporami.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Strona internetowa apsida.sk, Stará Halič.
Strona internetowa wikipedia.org, Kostol svätého Juraja (Stará Halič).