Historia
Osada Smrečany (węg. Szmrecsán) po raz pierwszy odnotowana została w źródłach pisanych w 1299 roku pod nazwą Zemerchen. Kościół we wsi zbudowany został pod koniec XIII wieku, albo najpóźniej w ostatnich latach pierwszej połowy XIV wieku. Na początku XV stulecia jego wnętrze ozdobiono malowidłami ściennymi, a na początku XVI wieku udekorowano drewniany strop. W 1574 roku kościół przeszedł w ręce ewangelików, choć ostatecznie powrócił do katolików w 1707 roku. W okresie baroku nie został poddany żadnym istotnym modyfikacjom, poza cebulastym dachem wieży i kilkoma częściami wyposażenia wnętrza. W latach 1954-1956 budowla przeszła gruntowną renowację.
Architektura
Kościół powstał jako typowa liptowska, wiejska świątynia o rozbudowanym układzie, nawiązującym jeszcze do wczesnego gotyku. Otrzymał jednonawowy korpus, kwadratowe, nieco węższe prezbiterium z prostym zamknięciem po stronie wschodniej, zachodnią czworoboczną wieżę i zakrystię po północnej stronie prezbiterium. Zastosowano tradycyjną gradację wysokości, do najwyższej wieży na zachodzie, po najniższe prezbiterium na wschodzie. Główne części kościoła, nawę i prezbiterium, przykryto osobnymi, dwuspadowymi dachami. Nad zakrystią założono daszek pulpitowy, natomiast wieża pierwotnie była zapewne przykryta dachem czterospadowym.
Elewacje kościoła przepruto ostrołucznymi oknami, dość dużymi i szerokimi, wypełnionymi maswerkami po stronie południowej, węższymi, o mniejszych prześwitach w ścianie wschodniej prezbiterium i zakrystii. Strona północna kościoła zgodnie ze średniowiecznymi zwyczajami pozbawiona była otworów. Tradycja ta miała niewątpliwie znaczenie praktyczne, z tej bowiem strony uzyskać można było najmniej słonecznego światła. Powodem mógł być również średniowieczny mistycyzm, który stronę północną rezerwował dla złych mocy, od których trzeba się było odgrodzić. Początkowo kościół nie był wzmocniony przyporami, podporę dla ściany prezbiterium stanowiła jedynie zakrystia.
Wewnątrz prezbiterium zwieńczone zostało ponad pojedynczym przęsłem sklepieniem krzyżowo – żebrowym, natomiast nawa przykryta była drewnianym płaskim stropem, udekorowanym gotycko – renesansowymi malowidłami z początku XVI wieku. Przedstawiono na nich motywy roślinne ale także i walkę św. Jerzego ze smokiem czy polowanie na niedźwiedzia. Na północnej ścianie nawy znalazł się obraz św. Heleny i Barbary, a obok niego trzy inne święte: Małgorzata, Dorota i Katarzyna. Bliżej łuku tęczowego namalowano Matkę Boską, zaś w jego północnej części apostoła z księgą. Na północnej ścianie prezbiterium przedstawiono św. Jana Ewangelistę. Malowidło umieszczono także na tympanonie portalu południowego.
Stan obecny
W kościele zachowała się duża część oryginalnego wyposażenia, dekoracji i gotyckich detali architektonicznych. Są to ścienne malowidła, trzy późnogotyckie ołtarze i średniowieczne, zdobione sterczynami zadaszenie (baldachim) ambony. W prezbiterium zachowały się także rzeźbione drewniane stalle z XV wieku. Z elementów kamiennych reprezentowane są gotyckie portale (w tym południowy z tympanonem z reliktami dekoracji freskowej) i podstawa baptysterium. Warto zwrócić uwagę na arkadę tęczy oraz sklepienie w prezbiterium. W oknach nawy i prezbiterium przetrwały oryginalne gotyckie maswerki. Elementami wtórnymi, nowożytnymi są przede wszystkim przypory, wieżyczka na kalenicy dachu prezbiterium oraz hełm wieży.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Podolinský Š., Gotické kostoly, Bratislava 2010.
Slovensko. Ilustrovaná encyklopédia pamiatok, red. P.Kresánek, Bratislava 2020.