Historia
Zamek Smolenice (Szomolány) był jedną z najmłodszych warowni na czesko-węgierskim pograniczu. Podobnie jak i inne w tym rejonie, powstał w celu ochrony małokarpackich przełęczy i biegnących nimi szlaków handlowych. Jeszcze w 1256 roku w źródłach pisanych znana była tylko „villa Solmus”, a w 1330 roku osada nazwana Sumulya. Zamek zbudowano pod koniec XIV lub na początku XV wieku. Wiadomo, że w 1388 roku wieś Smolenice została wyłączona z majątku korlackiego i nadana Ściborowi ze Ściborzyc. Być może to on był budowniczym zamku, mógł nim być również król Zygmunt Luksemburczyk, chcący zabezpieczenia granicy w okresie husyckiego zagrożenia. Pierwsza informacja w źródłach pisanych o zamku smolenickim pojawiła się w 1457 roku.
Miejscowe dobra od 1438 roku znajdowały się w rękach rodziny Świętojurskich. Po wygaśnięciu tego rodu, zamek na początku XVI wieku należał kolejno do Orsaghów, Ungnadów i w końcu od końca XVI stulecia do Erdódych, którzy władali nim dłużej, bo przez dwa stulecia. W 1777 roku Smolenice stały się własnością rodziny Palffych, którzy przejęli je jako zastaw za niespłaconą pożyczkę udzieloną poprzednim właścicielom. Palffyowie posiadali wiele innych rezydencji, więc podupadający zamek powoli pustoszał, a po pożarze w 1809 roku został całkowicie opuszczony. Zniszczeniu uległy przede wszystkim budynki wewnątrz fortyfikacji, natomiast mury i baszty armatnie w narożach ocalały.
W 1864 roku właścicielem Smolenic został Józef Pallfy, który na początku XX wieku postanowił zbudować nową rezydencję wewnątrz starych murów. Rozpoczęte w 1911 roku prace przerwano po zakończeniu I wojny światowej, ze względu na stan finansów rodziny. Budowę dokończono w latach 1949-1957, a odnowiony obiekt stał się centrum konferencyjnym Słowackiej Akademii Nauk.
Architektura
Pierwotny późnośredniowieczny zamek najprawdopodobniej składał się z części górnej oraz otaczającego go z trzech stron podzamcza. Część zamku górnego której nie zabezpieczało podzamcze, chroniona była skalistymi skarpami oraz trzema drobnymi półokrągłymi, otwartymi od strony wewnętrznej basztami. Nowożytne źródła ikonograficzne wskazują, iż zamek górny w narożach posiadał wieże połączone skrzydłami zabudowy mieszkalnej oraz jedną główną, najwyższą wieżę o czworobocznym kształcie. Biorąc pod uwagę późną datę budowy forma zamku mogła być dość regularna. Brama wjazdowa na zamek górny prawdopodobnie znajdowała się po stronie północnej. Podzamcze otoczono murem obronnym wzmocnionym co najmniej czterema narożnymi, półokrągłymi bastejami, czy też wieżami działowymi. Najmasywniejszą z nich była zapewne basteja południowa. Wszystkie one mogły pochodzić z późniejszego, może XVI-wiecznego okresu rozbudowy.
Stan obecny
Dzisiejszy zamek to obiekt w większości nowy, zbudowany od podstaw w XX wieku. Z oryginalnego zamku częściowo zachował się jedynie pierścień murów obronnych z pięcioma narożnymi bastejami oraz część budynków przylegających do murów od wewnątrz. Te ostatnie ocalały z pożaru, ale w połowie XX wieku były już mocno zniszczone przez czas i wymagały restauracji. Mury obronne są w całości zrekonstruowane i zwieńczone współczesnymi blankami. Charakterystyczny wygląd nadają zamkowi nowe budynki zbudowane w stylu romantycznym, zwłaszcza toporna, żelbetowa wieża. Zamek obecnie jest centrum konferencyjnym, lecz dziedziniec i wieża udostępnione są do zwiedzania w lipcu i sierpniu w godz. 10.00-18.00.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Bóna M., Plaček M., Encyklopedie slovenských hradů, Praha 2007.
Wasielewski A., Zamki i zamczyska Słowacji, Białystok 2008.