Historia
Rotunda została zbudowana w pierwszym trzydziestoleciu XI wieku, na obszarze wczesnośredniowiecznego grodu leżącego na węgiersko – morawskim pograniczu. Jej częściowej przebudowy dokonano około 1435 roku, kiedy to podwyższono ściany nawy i utworzono drugie piętro. Po tej modernizacji, rotunda została włączona do systemu obrony miasta jako wieża, czy też baszta strażnicza, a dolna przestrzeń nadal służyła jako kaplica.
Pod koniec XVI i na początku XVII wieku Skalica spłonęła dwukrotnie, przy czym ogień uszkodził również rotundę, zapewne niszcząc wszystkie jej drewniane elementy i wyposażenie. Po 1650 roku została ona naprawiona z fundacji Tamása Pálffy, który miał wyłożyć na prace remontowe 200 złotych, lecz i niestety jednocześnie przebudowana w stylistyce barokowej. Straciła funkcję obronną, otrzymała nowy dach, sklepienie nawy, przebite zostały nowe okna.
W 1945 roku, podczas końcowego etapu II wojny światowej, rotunda została uszkodzona wybuchem bomby. Za sprawą późniejszej rekonstrukcji z 1949 roku usunięto tynk zewnętrzny i ukazano oryginalne romańskie i gotyckie elementy. Naprawa powojenna zabytku zakończyła się w 1954 roku, natomiast w latach 1975 – 1977 trwała gruntowna renowacja rotundy. W połowie lat 90-tych XX wieku odrestaurowano znajdujące się wewnątrz średniowieczne polichromie.
Architektura
Rotundę św. Jerzego zbudowano w południowej części grodowego majdanu. Po założeniu miasta lokacyjnego znalazł się on na północno – zachodnim skraju średniowiecznej Skalicy. Gdy w drugiej połowie XIV wieku zaczęto budować miejskie mury obronne, cypel wzgórza grodowego wraz z rotundą odcięty został przekopem od pozostałej części wywyższenia terenu, tworząc niewielki, mocno wydłużony na linii wschód – zachód kopiec.
Romańska rotunda utworzona została z cylindrycznej nawy i półkolistej apsydy od strony wschodniej. Otrzymała niezwykle grube mury jak na tego typu budowlę: od 1,3 do 1,4 metra. Wewnętrzna średnica nawy wyniosła 5,4 metra. Apsydę otwarto na przestrzeń nawy prostą krawędzią bez uwydatniania półkolistego łuku tęczowego. Wewnętrzne elewacje pierwotnie pokryte były barwnymi malowidłami przedstawiającymi żywot św. Jerzego. Ich oświetlenie zapewniały wąskie, półkoliście zamknięte i obustronnie rozglifione okna. Nawę pierwotnie przykrywał drewniany strop, apsydę natomiast koncha. Wejście do rotundy prowadziło od strony zachodniej.
Drugą kondygnację rotundy dobudowano w pierwszej połowie XV wieku, w trakcie przekształcania rotundy w basztę obwarowań miejskich. Po zachodniej stronie, tuż pod dachem, umieszczono wówczas gotycki portal łączący rotundę z gankiem w koronie muru obronnego. W okresie gotyckim w apsydzie przepruto także ostrołuczne, profilowane okno wypełnione trójlistnym maswerkiem.
Stan obecny
Obecny wygląd rotundy jest częściowo wynikiem nowożytnych przekształceń i powojennej odbudowy. Przykrywa ją dach o barokowej formie, portal zachodni został wymieniony, przebito też kilka barokowych otworów okiennych. Oprócz romańskich okien, gotyckiego otworu wejściowego na piętrze i gotyckiego okna, zachowały się także we wnętrzu relikty średniowiecznych polichromii, widoczne w dwóch miejscach nawy. Sklepienie nawy pochodzi z okresu baroku, ale koncha apsydy jest oryginalna.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Mencl V., Stredoveká architektúra na Slovensku, Praha 1937.
Podolinský Š., Románske kostoly, Bratislava 2009.