Historia
Kościół św. Michała zbudowany został we wsi Šindliar (węg. Singlér) prawdopodobnie w drugim trzydziestoleciu XIV wieku, choć cechy stylistyczne detali architektonicznych wskazywałyby, iż mogło to nastąpić kilkadziesiąt lat wcześniej. Osada została założona w 1331 roku, zaś sam kościół wzmiankowany był w źródłach pisanych już w 1377 roku. W XV wieku w pobliżu świątyni wzniesiona została drewniana dzwonnica, ponadto w okresie od około połowy XV do połowy XVI wieku dobudowano do prezbiterium zakrystię.
Przekształcenia wczesnonowożytne miały związek z postępującą reformacją. Mniej więcej w połowie XVI wieku umieszczono w kościele ambonę i połączono ją z zakrystią wąskim, sklepionym korytarzem. W XVII wieku wczesnogotyckie okna zostały częściowo zmodernizowane a częściowo zamurowane, następnie po 1714 roku przebudowano lub postawiono na nowo drewnianą dzwonnicę przy zachodniej fasadzie nawy. W ostatniej ćwierci XIX wieku doszło do gruntownej przebudowy kościoła. Mury obwodowe prezbiterium podwyższono do wysokości nawy, co wymagało rozebrania wschodniego szczytu nawy oraz utworzenia nowo zaprojektowanej więźby i dachu budynku. Jednocześnie zmniejszono nachylenie zachodniego szczytu nawy i wschodniego szczytu prezbiterium. Zamurowano także południowe wejście do nawy oraz ponownie przekształcono okna.
Po 1951 roku, kiedy to we wsi wybudowano nowy kościół który zastąpił starszą budowlę, średniowieczny zabytek przestał być użytkowany i zaczął niszczeć. W 1965 roku nie posiadał już zachodniej drewnianej dzwonnicy, zaś w latach 80-tych popadł w stan niezadaszonej ruiny. Przed zagładą uratowała go renowacja z lat 2000 – 2005, kiedy to odkryto i zrekonstruowano kilka detali architektonicznych z pierwszej fazy budowy, a także szczyty nawy głównej i prezbiterium.
Architektura
Średniowieczny kościół w Šindliar powstał jako niewielka, wczesnogotycka budowla, składająca się z prostokątnego w planie, jednonawowego korpusu i krótkiego, węższego oraz niższego, czworobocznego prezbiterium po stronie wschodniej, do którego u schyłku średniowiecza dostawiono od północy zakrystię. Zarówno prezbiterium jak i nawę przykryto wysokimi dachami dwuspadowymi, z poddaszami doświetlanymi małymi szczelinami w partiach szczytowych.
Wejście do kościoła umieszczono w południowej i zachodniej ścianie nawy, oba w bardzo prostych portalach o półkolistych zwieńczeniach. Bardziej wyszukany gotycki portal siodłowy (ze ściętym trójliściem) prowadził z prezbiterium do zakrystii. Oświetlenie kościoła zapewniały bardzo wąskie i wysokie, praktycznie szczelinowe okna o szerokich rozglifieniach na zewnątrz i wewnatrz. Dwa umieszczono od południa w nawie i po jednym w południowej i wschodniej ścianie prezbiterium.
Wewnątrz prezbiterium przykryte zostało prostym sklepieniem kolebkowym, ze złamanym łukiem i prostą krawędzią otwartą na nawę, dość archaicznym rozwiązaniem jak na XIV stulecie. W ścianie prezbiterium umieszczono proste pastoforium niszowe, które w górnej części uzupełnił gotycki szczyt. Pierwotnie było ono wyposażone w kratę z kutego żelaza.
Stan obecny
Dzięki przeprowadzonej na początku XXI wieku renowacji, kościół jest dziś wspaniałym przykładem wczesnogotyckiej, wiejskiej budowli regionu Szarysza. Odrestaurowane zostały oryginalne otwory okienne i portale, za wyjątkiem zniszczonego portalu zakrystii. Wewnątrz przetrwało sklepienie prezbiterium oraz wnęka pastoforium (bez kraty). W kościele znajdowała się również gotycka rzeźba Madonny z Dzieciątkiem pochodząca z około 1400 roku, lecz obecnie znajduje się ona w zbiorach Muzeum Wschodniosłowackiego w Koszycach.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Sabol D., Kostol sv. Michala v Šindliari – stavebno-historický vývoj, historické súvislosti, „Monumentorum tutela”, 22/2010.
Slovensko. Ilustrovaná encyklopédia pamiatok, red. P.Kresánek, Bratislava 2020.
Súpis pamiatok na Slovensku, zväzok treti K-Ž, red. A.Güntherová, Bratislava 1969.