Historia
Zamek został zbudowany pod koniec XIII lub na początku XIV wieku w celu ochrony szlaku handlowego biegnącego u stóp wzgórza. Pierwsza wzmianka o nim pochodzi z 1316 roku, kiedy to był w posiadaniu magnata Mateusza Csáka. Po upadku jego władztwa i śmierci w 1321 roku wrócił w ręce królewskie, lecz dość szybko Karol Robert obdarzył nim sędziego Aleksandra z rodu Héder. Po połowie XIV wieku przeszedł na Pawła Ugáli, po którym nastąpiło paru polskich feudałów. W 1424 roku Zygmunt Luksemburczyk podarował zamek swej żonie Barbarze Cylejskiej. Tradycję tą kontynuował następnie Albercht II Habsburg, który również przekazał zamek swej małżonce, Elżbiecie. Dopiero w 1458 roku Maciej Korwin znów obdarzył nim szlachtę, a konkretnie Władysława, przedstawiciela rodziny Podmanickich, którzy dzierżyli miejscowe dobra przez kolejne sto lat.
W pierwszej połowie XVI wieku w trakcie wojny o koronę między Habsburgami a Janem Zápolyą Podmanieccy opowiedzieli się przeciwko Habsburgom, choć po ich zwycięstwie udało im się utrzymać zamek w posiadaniu. W 1558 roku wraz ze śmiercią Rafaela ród Podmanickich wymarł, a nowi właściciele, Balassowie, dokończyli rozpoczętą przez poprzedników przebudowę, oraz nieznacznie wzmocnili warownię. Pomimo tych inwestycji już w 1631 roku Balassowie przenieśli się do nowego pałacu u stóp wzgórza.
W drugiej połowie XVII wieku Imrich Balassa przyłączył się do antyhabsburskiego spisku Franciszka Wesselényiego, przez co w 1671 roku zamek został oblężony i zdobyty przez wojska cesarskie. Wkrótce w trakcie walk powstańczych z 1684 roku zamek zajęli kurucowie Thókólyego, a podczas odbijania go przez wojska austriackie ponownie uległ uszkodzeniom. Został co prawda odnowiony, lecz Ballasowie utracili go z powodu konfiskaty w 1689 roku. Kolejni właściciele nie dbali o budowlę, która w XVIII wieku popadła w zaniedbanie i ostatecznie na początku XIX wieku przekształciła się w ruinę.
Architektura
Zamek usytuowano na wysokim wzniesieniu górującym nad szerokim zakolem rzeki Wag, która otaczała go od strony wschodniej, południowej i w nieco większej odległości także zachodniej. Pierwotnie składał się z obwodu murów obronnych o kształcie wydłużonego owalu o wymiarach 80 x 40 metrów z ostrym wschodnim narożnikiem, dopasowanym do skalistego terenu ograniczonego przez wysokie skarpy. W narożniku tym, jako najbezpieczniejszym miejscu zamku, prawdopodobnie mieścił się najstarszy rdzeń zamku. Po stronie zachodniej i północno – zachodniej obwód murów wzmacniały dwie czworoboczne wieże. Nieco mniejsza wieża północna występowała częściowo przed lico murów i ochraniała umieszczoną obok bramę wjazdową. W późniejszym okresie bramę przeniesiono bardziej na wschód za załamanie muru, a stary portal zamurowano. Najstarszą zabudowę mieszkalno – gospodarczą, jak powyżej wspomniano, prawdopodobnie usytuowano we wschodnim narożniku. Czteroprzestrzenny, lekko załamany budynek stał również po stronie północno – wschodniej przy wewnętrznej ścianie murów.
W późniejszych latach XIV wieku mur obronny po stronie południowej wzmocniono wysuniętą przed obwód czworoboczną, niedużą wieżą. W XV wieku pojawiły się także po tej stronie na dziedzińcu nowe budynki. Część wschodnia zamku mogła wówczas zostać wydzielona w osobny mniejszy dziedziniec, zamknięty od strony majdanu poprzeczną ścianą. Prawdopodobnie w tym okresie zachodnią i południową stronę zamku zabezpieczono także zewnętrznym murem parchamu.
W drugiej połowie XVI wieku dodano kolejne obiekty wzdłuż wewnętrznej strony murów w południowej i północno – zachodniej części dziedzińca. Możliwości obronne zamku poprawiono przez przesunięcie bramy na wschód i dobudowanie półokrągłego barbakanu, czy też owalnej wieży bramnej. Wjazd do niej prowadził po drewnianym moście osadzonym na dwóch kamiennych filarach. Z powodu częstego przekształcania murów obronnych i ich podnoszenia, musiały one zostać wzmocnione zewnętrznymi przyporami. Trzy najmasywniejsze przystawiono po stronie północno – wschodniej.
Stan obecny
Do dziś zachowała się większość głównego obwodu murów obronnych, okazałe fragmenty trzech wież oraz ściany południowego pałacu. W murach są widoczne otwory okienne, liczne strzelnice oraz otwory na belki podtrzymujące stropy. Niestety, mury nie są zakonserwowane. Z innych zabudowań, jakie okalały dziedziniec, zostały tylko fundamenty i drobne fragmenty ścian przysłonięte gęstą roślinnością. Niestety w najgorszym stanie znajduje się najstarsza wschodnia część zabudowy. Po północnej stronie, na zewnątrz murów zamkowych, widoczne są obwałowania ziemne.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Bóna M., Plaček M., Encyklopedie slovenských hradů, Praha 2007.
Wasielewski A., Zamki i zamczyska Słowacji, Białystok 2008.