Historia
Parafia we wsi Odorín istnieć miała już w 1209 roku, ale murowany kościół pod wezwaniem św. Mikołaja wzniesiony został około trzeciej ćwierci XIII wieku. W 1268 roku odnotowany został w źródłach pisanych pleban z Odorína, który składał wówczas skargę na prepozyta spiskiego w Ostrzyhomiu. Przypuszczalnie z inicjatywy tego samego plebana, prowadzone były prace budowlane nad późnoromańskim kościołem. W latach 80-tych XIV wieku został on przebudowany w stylistyce gotyckiej. W XVI wieku Odorín i okolice przeszły na protestantyzm, co mogło się wiązać z pierwszymi nowożytnymi zmianami wystroju kościoła, spowodowanymi odmiennymi od katolickiego wymaganiami nowego kultu. W 1671 roku wieś została rekatolicyzowana, a kościół objął ponownie ksiądz rzymskokatolicki. Przypuszczalnie budowla podupadła na przełomie XVII i XVIII wieku, kiedy wielki głód zdziesiątkował mieszkańców osady. Remont kościoła przeprowadzono w stylistyce barokowej w późniejszych latach XVIII stulecia, gdy wieś podźwignęła się z upadku. W 1807 roku dobudowana została kaplica Matki Boskiej Śnieżnej, natomiast remont zabytku przeprowadzono w 1921 roku.
Architektura
Kościół w drugiej połowie XIII wieku posiadał układ przestrzenny i bryłę typowe dla okresu przejściowego między romanizmem a gotykiem. Składał się z prostokątnej w planie nawy, węższego prezbiterium o prostym zamknięciu po stronie wschodniej oraz czworobocznej wieży na osi fasady zachodniej. Te trzy elementy posiadały typową dla wiejskich kościołów parafialnych gradację wysokości, od najwyższej wieży na zachodzie, po najniższe prezbiterium na wschodzie. Po północnej stronie prezbiterium tradycyjnie usytuowana została zakrystia.
Kościół pierwotnie oświetlały późnoromańskie okna o stosunkowo długich ale wąskich prześwitach, osadzone w półkoliście zamkniętych wnękach z obustronnymi rozglifieniami. Obronnym wyglądem charakteryzowała się wieża, przedzielona na większości kondygnacji jedynie drobnymi otworami szczelinowymi. Od południa do kościoła wiodły dwa skromne portale: półkolisty w nawie oraz węższy i wyższy, także półkolisty w prezbiterium. Ponadto prosty portal znajdował się w przyziemiu wieży od zachodu. Główne wejście umieszczono nietypowo w północnej ścianie nawy (ze względu na topografię osady), gdzie osadzono okazały portal o cechach nadchodzącego gotyku. Uzyskał on profilowaną, ostrołuczną archiwoltę, opartą na uskokach i umieszczonych w nich kolumienkach. Te ostatnie zwieńczono kapitelami tworzącymi ciągły fryz, zdobionymi realistycznie wyrzeźbionymi liśćmi. Podstawę portalu utworzył sfazowany, uskokowy cokół.
Wnętrze prezbiterium przykryte zostało jednoprzęsłowym sklepieniem krzyżowo – żebrowym, spiętym zwornikiem i opuszczonym w narożnikach na służki. Korpus początkowo posiadał drewniany strop lub otwartą więźbę dachową, ale w latach 80-tych XIV wieku jego wnętrze podzielono na dwie nawy centralnym, ośmiobocznym filarem i przykryto sklepieniem. Zachodnie przęsła utworzono w systemie krzyżowo – żebrowym, wschodnie natomiast zwieńczono sklepieniem trójpodporowym, w celu objęcia żebrami arkady tęczy. Wszystkie żebra na ścianach opuszczono na podwieszane konsole.
Stan obecny
Kościół w całości zachował XIII-wieczne mury obwodowe wieży, korpusu nawowego i prezbiterium. Niestety od strony zewnętrznej częściowo utracił pierwotne cechy stylistyczne, za sprawą przekształcenia większości okien, utworzenia nowych gzymsów, założenia barokowego hełmu na wieży i utworzenia wieżyczki na kalenicy dachu prezbiterium. Pierwotną bryłę zniekształciła zmiana formy pokrycia dachowego, a także dostawienie od północy barokowej kaplicy. Spośród średniowiecznych detali architektonicznych zachowało się okno wschodnie prezbiterium, szczelinowe otwory wieży, a przede wszystkim romańsko – gotycki portal północny. Dużo prostsze, obecnie zamurowane portale zachowały się także w południowej ścianie nawy i prezbiterium, w zachodniej elewacji wieży oraz w przejściu z prezbiterium do zakrystii. Wewnątrz kościoła widoczne jest XIII-wieczne sklepienie prezbiterium oraz XIV-wieczne sklepienie korpusu nawowego, wsparte na centralnym filarze. W ścianie prezbiterium zachowało się gotyckie pastoforium.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Labanc P., Sakrálna architektúra na Spiši v písomných prameňoch 13. storočia, „Acta Musaei Scepusiensis 2012 – 2013”, Levoča 2015.
Oriško Š., Neskororománske kamenárske pamiatky z Košic, „Archæologia historica”, roč. 30, č. 1, 2005.
Záborská Z., Pižem M., Program hospodárskeho rozvoja a sociálneho rozvoja obce Odorín na roky 2018 – 2022 (2025), Odorín 2017.