Historia
Kościół św. Mikołaja zbudowany został na przełomie XIII i XIV wieku. Pierwsza pisemna wzmianka o nim znalazła się w spisie papieskich dziesięcin z lat 30-tych XIV wieku. W latach 40-tych dokonano przebudowy prezbiterium i przepruto nowe, gotyckie okna. Na zakończenie głównych prac, około trzeciej ćwierci XIV wieku, założono w prezbierium sklepienie oraz wykonano bogatą dekorację freskową, bardzo zbliżoną do malowideł w pobliskim kościele w Koceľovcach. Kolejna, znaczna rozbudowa i powiększenie kościoła o boczną nawę nastąpiło w drugiej połowie XV wieku.
Podczas reformacji, przed 1545 rokiem, kościół został przejęty przez ewangelików. Około 1635 roku przebudowali oni pierwotnie płaski drewniany strop na murowane sklepienie, zamalowali średniowieczne freski i przekształcili okna nawy. Pod koniec XVII lub na początku XVIII wieku, dodali emporę do wnętrza nawy. W drugiej połowie XVIII wieku wieża otrzymała drewnianą nadbudówkę i barokowy hełm. Gotyckie freski odkryto w 1894 roku, a następnie w latach 1901-1907 odnowiono, niestety w niezbyt zadowalający sposób. Kolejne, nienaruszone freski ujawniono w latach 70-tych ubiegłego wieku. W latach 1958-1959 cały kościół został odnowiony.
Architektura
Pierwotnie kościół miał postać usytuowanej na niewielkim wzniesieniu jednonawowej, bezwieżowej budowli, z węższym i niższym od nawy prezbiterium po stronie wschodniej, wzniesionym na planie kwadratu. W połowie XIV wieku przekształcono prezbiterium na większe, gotyckie i wielobocznie zamknięte, z bardzo krótką ścianą wschodnią. Wewnątrz prezbiterium podwyższone mury przykryto sklepieniem krzyżowo-żebrowym w zachodnim przęśle i sześciodzielnym we wschodnim. Wszystkie żebra diagonalne oraz rozdzielające przęsła żebro jarzmowe, wtopiono w ściany bez pośrednictwa wsporników.
Wnętrze kościoła w trzeciej ćwierci XIV wieku otrzymało bogatą dekorację w postaci malowideł figuralnych i architektonicznych, umieszczonych na elewacjach ścian, okiennych glifach i na sklepieniu. Głównym motywem fresków było szczegółowo ukazane życie Chrystusa, obok którego pojawiły się postacie ewangelistów, apostołów i innych świętych. Niezwykłym motywem było apokaliptyczne zwierzę na łuku tęczy, czy niezbyt poprawny teologicznie wizerunek św. Trójcy w kształcie głowy o trzech twarzach, który znalazł się na ościeżu okrągłego okna na wschodniej ścianie prezbiterium. Twórcy malowideł bardzo nowatorsko wykorzystali płaszczyzny ścian, przekraczając przestrzenie budowli. Przykładowo w scenie przybycia Chrystusa do Jerozolimy, postacie z procesji apostołów umieszczono „za rogiem”, na ściana łuku tęczy, a straż Piłata na drugiej ścianie arkady.
W drugiej połowie XV wieku od strony północnej dobudowano boczną nawę o długości równej nawie głównej. Jej wnętrze przykryto sklepieniem gwiaździstym czteroramiennym i połączono z nawą główną dwoma arkadami. Zbudowano lub przebudowano również masywną, czworoboczną wieżę po zachodniej stronie nawy głównej, w której zamontowano romańskie przeźrocza, pochodzące prawdopodobnie ze starszej budowli. Ponadto po północnej stronie prezbiterium powstała kwadratowa zakrystia o sporych rozmiarach, przykryta wewnątrz sklepieniem kolebkowym.
Stan obecny
Kościół posiada dziś układ przestrzenny będący efektem kilku etapów średniowiecznej rozbudowy. Bryła jest obecnie przytłoczona zbyt wysoką wieżą, zwieńczoną nowożytną drewnianą nadbudową i hełmem. Nowożytna jest również kruchta przed południowym wejściem. Zachowały się gotyckie portale i okna w nawach oraz prezbiterium, a także późnoromańskie przeźrocza w murach wieży. Wewnątrz największe wrażenie robi zespół gotyckich malowideł ściennych, pokrywających także oryginalne sklepienia. Średniowieczne wyposażenie kościoła reprezentuje kamienna chrzcielnica.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Mencl V., Stredoveká architektúra na Slovensku, Praha 1937.
Slovensko. Ilustrovaná encyklopédia pamiatok, red. P.Kresánek, Bratislava 2020.