Nová Dedinka – kościół św Filipa i Jakuba

Historia

   Pierwotny, romański kościół w osadzie Nová Dedinka (węg. Dunasápújfalu) zbudowano w pierwszej połowie XIII wieku. Ze względu na lokalizację budynku na sztucznym kopcu, prawdopodobnie usypanym we wczesnej epoce żelaza, wkrótce po zakończeniu budowy pojawiły się problemy ze statyką. W XIV wieku kościół ozdobiono freskami. W ciągu następnych kilkudziesięciu lat pomimo przeprowadzanych napraw, apsyda, wieża i cała zachodnia strona zawaliły się. W połowie XVI wieku kościół został odbudowany, choć już bez wieży i ze zmienionym prezbiterium. W drugiej połowie lat osiemdziesiątych XX wieku zaczęto przygotowywać remont kościoła, poprzedzony badaniami archeologicznymi.

Architektura

   Kościół usytuowany został na sztucznym kopcu. Powstał jako klasyczna romańska budowla, składająca się z nawy na planie prostokąta, z drobną wieżą wtopioną w część zachodnią oraz z półkolistą apsydą od strony wschodniej. Elewacje zewnętrzne kościoła ozdobione były lizenami, połączonymi ze sobą w górnej części i tworzącymi serię ślepych arkad o półkolistych zwieńczeniach. Oświetlenie zapewniały wąskie, obustronnie rozglifione okna o półkolistych zamknięciach. Wejście do kościoła wiodło od południa. Wewnątrz zachodnią część nawy wypełniała empora patronacka. Od XIV wieku wewnętrzne elewacje ozdabiały gotyckie malowidła ścienne, przedstawiające między innymi Michała Archanioła ważącego dusze, św. Katarzynę i św. Mikołaja.
   Na skutek XVI-wiecznej odbudowy fasada zachodnia została pozbawiona wieży, a apsyda została przebudowana w wielobocznie zamknięte prezbiterium. Wewnątrz zostało ono oddzielone od nawy zdwojoną arkadą tęczy, składającą się z ostrołucznej, pozbawionej profilowania archiwolty, nad którą znalazła się starsza, zamurowana, półkolista i uskokowa arkada. Rozwiązanie takie zastosowano ponieważ nowe prezbiterium było niższe niż pierwotna apsyda, dlatego musiano w romański łuk wstawić nową, późnogotycką konstrukcję. Po przebudowie w nawie nie umieszczono już empory.

Stan obecny

   Obecnie kościół funkcjonuje pod wezwaniem Przemienienia Pańskiego. Posiada układ i bryłę z czasów późnogotyckiej odbudowy romańskiej świątyni, która choć uprościła zewnętrzne elewacje, co ciekawe, pozostawiła pierwotne, niewielkie otwory okienne. Zabytek oprócz wieżyczki na kalenicy dachu nawy pozbawiony jest większych nowożytnych przekształceń. Wewnątrz nie ma już romańskiej empory, ale obejrzeć można relikty XIV-wiecznych malowideł oraz interesującą romańską arkadę tęczy z przebitą w niej arkadą późnogotycką.

pokaż zabytek na mapie

powrót do indeksu alfabetycznego

bibliografia:
Podolinský Š., Románske kostoly, Bratislava 2009.
Slovensko. Ilustrovaná encyklopédia pamiatok, red. P.Kresánek, Bratislava 2020.