Historia
Wieś Malé Kosihy wzmiankowana była w źródłach pisanych w 1248 roku pod nazwą Kesseu. W okresie tym funkcjonowała już w niej romańska rotunda, zbudowana około końca XII stulecia, przypuszczalnie jako część niewielkiego gródka. Jego obwarowania zanikły zapewne jeszcze w średniowieczu. W okresie nowożytnym niewielki kościół przestał wystarczać miejscowej społeczności, która pod koniec XVII wieku powiększyła go o barokową nawę. Kolejne prace modernizacyjne prowadzono w XVIII I XIX stuleciu, gdy przebudowana została stojąca obok kościoła romańska wieża.
Architektura
Rotunda zbudowana została na niewielkim wywyższeniu terenu, w pobliżu koryta rzeki Ipeľ. Wzniesiono ją z dokładnie opracowanych kwadr, z których utworzono kolistą w planie nawę oraz rzadko spotykane w okrągłych kościołach czworoboczne prezbiterium, umieszczone po stronie wschodniej. W odległości kilku metrów od nich, po stronie zachodniej, znajdowała się czworoboczna wieża, prawdopodobnie część obwarowań gródka.
Wnętrze rotundy tonęło w półmroku, była bowiem ona oświetlana jedynie dwoma niewielkim oknami umieszczonymi w ścianie nawy od południa i jednym oknem wschodnim na osi prezbiterium. Okna miały półkoliste zamknięcia oraz obustronne rozglifienia. Wejście musiało się znajdować w ścianie zachodniej nawy, a więc zwrócone było na wieżę.
Wewnętrzne elewacje nawy rotundy rozdzielono lizenami tworzącymi półkoliste, ślepe arkady. W unikalny sposób rozwiązano prezbiterium rotundy, w którego bryle wydzielono zachodnią część czworoboczną oraz półkoliste wschodnie zamknięcie o formie wewnętrznej apsydy. Tą pierwszą przykryto sklepieniem kolebkowym, apsydę zaś konchą. Prostokątne prezbiteria z apsydami wznoszono w kościołach romańskich, ale przeważnie wydzielano je w bryle od zewnątrz, a nie jedynie wewnątrz. Wieża zachodnia w przyziemiu posiadała od północy i południa ścienne wnęki pod sedilia.
Stan obecny
Nowożytne tynki i dachy skrywają dziś romańską nawę i prezbiterium rotundy, a także dolne partie znacznie przekształconej w klasycystycznym stylu średniowiecznej wieży, pomiędzy które wstawiono barokowy korpus kościoła. W południowej części pierwotnej nawy rotundy zachowały się dwa romańskie okna, jedno też widoczne jest od wschodu w ścianie prezbiterium. Wewnątrz wystrój uległ niestety przekształceniu, ale wciąż widoczne są romańskie lizeny.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Podolinský Š., Románske kostoly, Bratislava 2009.
Slivka M., Príspevok k problematike vzťahu stredovekých sakrálných objektov a feudálnych sídiel na Slovensku, „Archæologia historica”, č. 11, 1986.