Historia
Wieś Lúčky, pierwotnie zwana Honneshau, pojawiła się w przekazach pisemnych w 1429 roku, gdy król Zygmunt Luksemburczyk przekazał ją do majątku miasta Kremnicy. Znajdujący się w niej kościół według późniejszej tradycji miał zostać zbudowany w 1487 roku, ale data ta mogła dotyczyć jedynie późnogotyckiej przebudowy, a do wzniesienia kościoła najpewniej doszło około końca XIV wieku, być może na miejscu starszej świątyni, powstałej po założeniu osady w XIII wieku przez Jana, wójta Kremnicy i saskich górników.
W okresie nowożytnym kościół unikał większych modyfikacji. Remontowane i przekształcane były głównie części najbardziej narażone na zniszczenia czy też zużycie, mianowicie pokrycie dachowe. Wraz z kolejnymi modami było też częściowo wymieniane wyposażenie, choć aż do 1912 roku kościół zachował trzy późnogotyckie ołtarze. Wtedy to ze względu na zły stan budowli i brak funduszy na naprawy, zostały one sprzedane do muzeów w Budapeszcie. Pozwoliło to przeprowadzić remonty w 1912 i 1935 roku. W latach 80-tych XX wieku kościół został ponownie odnowiony. Rozebrano też wówczas nowożytną kruchtę. Następnie w pierwszej połowie lat 90-tych wyremontowano więźbę dachową, pokrytą malowniczym gontem.
Architektura
U schyłku średniowiecza kościół składał się z niedużej nawy na planie krótkiego prostokąta, nieco węższego i niższego prezbiterium po stronie wschodniej, czworobocznej wieży od zachodu i zakrystii po północnej stronie prezbiterium. To ostatnie uzyskało na wschodzie wieloboczne zamknięcie (pięć boków ośmioboku). Poszczególne części kościoła o zróżnicowanej wysokości, z typową dla wiejskich kościołów gradacją (najwyższa wieża zachodnia, środkowa nawa, najniższe prezbiterium z zakrystią) przykryto osobnymi dachami, pierwotnie przypuszczalnie krytymi gontem lub słomą.
Mury kościoła wzmocnione zostały od zewnątrz uskokowymi, niezbyt wysokimi przyporami. Rozmieszczono je od południa i wschodu, gęściej przy prezbiterium. Na północy były zbędne z powodu podpierania ścian przez sporą zakrystię. Oświetlenie zapewniały średniej wielkości okna ostrołuczne, wypełnione dwudzielnymi maswerkami, w których przeważnie operowano popularnymi w gotyku motywami trójliści i czwórliści. Zgodnie ze średniowieczną tradycją budowlaną otworów nie umieszczono po stronie północnej. Wejścia utworzono od zachodu w przyziemiu wieży i od południa w murze nawy. To drugie było głównym portalem, z ostrołuczną archiwoltą profilowaną wałkiem osadzonym na konsolach.
Wnętrze nawy podzielone zostało na dwa przęsła prostokątne, przykryte sklepieniem krzyżowo – żebrowym. Żebra diagonalne, włącznie z żebrem jarzmowym rozdzielającym przęsła, opuszczono na przyścienne wsporniki. W miejscach przecięć żebra spięto zwornikami: jednym okrągłym i jednym rzeźbionym na kształt wielopłatkowej rozety. Prezbiterium połączono z nawą ostrołuczną arkadą tęczy, profilowaną rowkiem od strony nawy. Nad prezbiterium rozłożono sklepienie sześciodzielne z płaskorzeźbionym zwornikiem maskowym. W ścianie północnej umieszczono dwuramienny portal do zakrystii oraz wnękę pastoforium, z wysoką, płaskorzeźbioną dekoracją składającą się z przeplatających arkadek, niszy baldachimowej i sterczyn zwieńczonych kwiatonem.
Stan obecny
Z zachowanej do dnia dzisiejszego budowli najbardziej pierwotne cechy stylistyczne utraciła wieża z barokowym hełmem i przekształconymi oknami. Nawa i prezbiterium posiada gotyckie okna z maswerkami oraz ostrołukowy portal wejściowy. Wewnątrz nad obiema częściami zachowały się sklepienia, choć w nawie wsporniki sklepienne w dużej części zasłaniają nowożytne empory. Ponadto w prezbiterium warto zwrócić uwagę na wyjątkowo ozdobne ścienne pastoforium. Starsza z dwóch chrzcielnic kościelnych pochodzi z połowy XIII wieku, druga, późnogotycka, z przełomu XV i XVI wieku.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Podolinský Š., Gotické kostoly, Bratislava 2010.
Slovensko. Ilustrovaná encyklopédia pamiatok, red. P.Kresánek, Bratislava 2020.