Historia
Zamek powstał na miejscu starego grodu z okresu kultury puchowskiej oraz późniejszego grodu z X-XII wieku. Jego nazwa pojawiła się po raz pierwszy w 1315 roku, kiedy to król Karol Robert nadał okoliczne ziemie za wierną służbę zwoleńskiemu żupanowi Donchowi. Sam zamek powstała nieco wcześniej w celu ochrony pobliskiej przeprawy przez rzekę Wag oraz zabezpieczenia szlaków handlowych wzdłuż Wagu i na północ na Orawę i do Polski. Po 1330 roku, kiedy Donch został żupanem Komarna, zamek wrócił do króla i zarządzany był przez kasztelanów.
W 1397 roku zamek został zdobyty przez margrabiego morawskiego Prokopa i księcia opolskiego Władysława i na krótko obsadzony przez ich oddziały. Już jednak w latach 20-tych XV wieku był z powrotem w rękach króla węgierskiego, jako iż na zamku siedział kasztelan Jan z Messenpeku. W 1430 roku Likava została podarowana Barbarze Cylejskiej, żonie cesarza Zygmunta Luksemburskiego, jednak już po roku utraciła ona warownię na rzecz husytów, którzy przebywali na zamku do 1434 roku. Po ich ustąpieniu Zygmunt Luksemburczyk darował go za zasługi wojenne Janowi Hunyadyemu. Pod jego rządami zamek został przekształcony w silną, dużą twierdzę.
W drugiej połowie XV wieku zarządcą Likavy był Piotr Komorowski, jednak w 1474 roku odebrano mu zamek za sprzyjanie Jagiellonom w walkach o tron węgierski. Ponieważ stary zamek liptowski został wówczas zniszczony, siedzibę żupana przeniesiono do Likawy. Od 1478 roku w zamku rezydował nieślubny syn króla Macieja Korwina, Jan, a od 1495 roku warownię posiadał ród Zapolyów, z którego wywodził się Jan, węgierski król od 1526 roku.
W 1533 roku zamek trafił pod zarząd żupana liptowskiego Ludwika Pekry, który dokonał kolejnej rozbudowy. W połowie XVI wieku Likavę posiadał już ród Batory, a w 1566 roku zakupił ją Jan Krušič z Lupoglavy. Jako iż był to okres tureckiego zagrożenia Jan postarał się o modernizację obwarowań, przekształcając do celów obronnych część pomieszczeń mieszkalnych i sakralnych. W pierwszej połowie XVII wieku zamek należał już do rodziny Illésházy, a w 1651 roku stał się własnością Stefana Thokolyego. Dziewiętnaście lat później w trakcie polowania na członków antyhabsburskiego spisku został zajęty przez wojska cesarskie i zdewastowany. Od tego czasu służył jako kwatery dla wojska i więzienie. W początkach XVIII wieku obsadzili go węgierscy powstańcy Franciszka II Rakoczego, którzy wycofując się, zniszczyli go. Od tamtej pory zamek znajduje się w ruinie.
Architektura
Zamek wzniesiono na skalistym cyplu, którego strome skarpy zapewniały ochronę z trzech stron, umożliwiając jedyną możliwą drogę dojazdową od zachodu. W swej najstarszej formie składał się z pięciobocznego domu mieszkalnego po stronie wschodniej oraz półokrągłej wieży umieszczonej naprzeciwko, po stronie zachodniej. Oba te elementy łączył mur obronny którego przebieg dostosowano do krawędzi skalistego wzgórza. W kamiennym podłożu budynku mieszkalnego wykuto zbiornik na wodę deszczową o zaokrąglonych narożnikach.
Najpóźniej na początku XV wieku zamek został wzmocniony zewnętrznym murem, jednak tylko po stronie północnej, gdyż tylko tam na skale można było pomieścić dodatkowe obwarowania. Wzdłuż nowych fortyfikacji poprowadzono wówczas drogę na dziedziniec, zaczynającą się na zachodzie i prowadzącą do bramy po stronie północnej. Przed zewnętrzną bramą zbudowano przedbramię, do którego z powodu dużego nachylenia terenu wiodła drewniana rampa. W okresie tym (początek XV wieku) wzniesiono także pałac południowy z sutereną wyciosaną w skalnym podłożu. Zwolnione pomieszczenia w budynku wschodnim wykorzystano wówczas na utworzenie gotyckiej, orientowanej względem stron świata kaplicy. Jej nawę zwieńczono dwoma polami sklepienia krzyżowego, a od południa oświetlały ją dwa wysokie, ostrołukowe okna.
Od końca XV wieku zamek górny składał się z trzech skrzydeł mieszkalnych ustawionych w kształt litery U z małym dziedzińcem pośrodku i przerwą między zabudowaniami po stronie zachodniej. Nowe skrzydło północne zostało wzniesione z inicjatywy Jana Hunyadyego, co przy okazji doprowadziło do wyburzenia starszej ściany północnej. Godne uwagi jest, iż zamek likawski jako jeden z nielicznych posiadał wówczas szklane okna.
Od zachodniej strony ukształtowało się przedzamcze wzmocnione w połowie XV wieku murem obronnym z wieżą bramną i dwiema basztami: pięcioboczną po stronie zachodniej (która kontrolowała przedpole zamku z drogą dojazdową) oraz czworoboczną południową (odkryto w niej ślady starszej cylindrycznej baszty z okresu husyckiego). Trzecią półokrągłą basztę dobudowano po stronie północno – wschodniej w narożniku drugiego podzamcza. Początkowo baszty były otwarte od strony dziedzińca, później zamknięto jej tylnymi ścianami by mogły pełnić w okresie pokoju także inne funkcje.
W XVI wieku przekształcono mieszczącą kaplicę wschodnią część pałacu w wieloboczny bastion ze stanowiskami strzeleckimi. W XVII wieku bezpośrednio do zamkowej skały po południowej stronie przystawiono półokrągłą basteję, mającą za zadanie obronę źródła wody. Dostęp do niej wiódł z zamku górnego długim korytarzem ze schodami wykutymi w skale. W okresie tym zrównano również wysokością wszystkie skrzydła mieszkalne, łącznie z dawną wieżą główną.
Stan obecny
Zamek zachował się w postaci trwałej ruiny. Niestety pomimo trwających od dawna prac remontowo-rekonstrukcyjnych do zwiedzania udostępnione są jedynie przedzamcza. Wejście jest możliwe od 1 do 31 maja w soboty i niedziele w godzinach 10.00–16.00, od 1 czerwca do 18 września codziennie w godzinach 9.00–17.00 oraz od 19 września do 2 października codziennie w godzinach 10.00–16.00.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Bóna M., Plaček M., Encyklopedie slovenských hradů, Praha 2007.
Wasielewski A., Zamki i zamczyska Słowacji, Białystok 2008.