Historia
Kościół, a właściwie pierwotnie rotundę, zbudowali w połowie XIII wieku benedyktyni, którzy osiedli na górze Johannisberg nad Kremnicą. Mogła być ona kaplicą pielgrzymkową lub wotywną, usytuowaną przy źródle o znaczeniu kultowym. W drugiej połowie XV wieku rotundę przebudowano, kiedy to zwieńczono ją sklepieniem i prawdopodobnie dobudowano także północną zakrystię. Główna przebudowa, mająca na celu powiększenie świątyni, nastąpiła w XVI wieku. Być może prace te zakończono w 1588 roku, gdyż taką datę naniesiono nad wejściem do przyziemia wieży. W okresie tym kościół użytkowali już protestanci, posiadający budowlę do 1673 roku. Kompleksowa renowacja zabytku rozpoczęła się w 1989 roku i zakończyła w 2007.
Architektura
Pierwotna budowla była późnoromańską rotundą na planie koła, prawdopodobnie oświetlaną niewielkimi, obustronnie rozglifionymi oknami. Jej wewnętrzne elewacje rozdzielone były ślepymi arkadami, przy czym wschodnia stanowiła głębszą wnękę służącą za prezbiterium (podobnie jak w rotundzie w Bína). Nie licząc wschodniej wnęki utworzono sześć arkad, zwieńczonych ostrymi łukami, znamionującymi nadejście stylu gotyckiego. W XV wieku wnętrze rotundy przykryto sklepieniem gwiaździstym z żebrami wtopionymi w ściany obwodowe bez użycia wsporników.
Prawdopodobnie w XV wieku po północnej stronie rotundy wzniesiona została zakrystia na rzucie prostokąta. Z kolistą nawą połączono ją siodłowym (dwuramiennym) portalem. Na skutek przebudowy z XVI wieku, do częściowo wyburzonej po zachodniej stronie rotundy dostawiono trójnawowy korpus, poprzedzony od zachodu trójpiętrową, czworoboczną wieżą. W ten sposób rotunda stała się prezbiterium gotyckiego kościoła. Wnętrze korpusu zwieńczono sklepieniami krzyżowymi, bezżebrowymi, opartymi na masywnych czworobocznych filarach.
Stan obecny
Późnoromańska rotunda zachowała się jako część wczesnonowożytnego kościoła, za wyjątkiem rozebranej w trakcie rozbudowy partii zachodniej. Przetrwała do dnia dzisiejszego także gotycka zakrystia wraz z niewielkim otworem okiennym w ścianie wschodniej. Wewnątrz prezbiterium kościoła, a więc w dawnej rotundzie, widoczne jest XV-wieczne sklepienie gwiaździste, gotycki portal do zakrystii oraz wschodnia ślepa arkada z XIII wieku. Okna rotundy zostały poszerzone w okresie nowożytnym.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Slovensko. Ilustrovaná encyklopédia pamiatok, red. P.Kresánek, Bratislava 2020.
Súpis pamiatok na Slovensku, zväzok druhý K-P, red. A.Güntherová, Bratislava 1968.