Historia
Kościół św. Michała został zbudowany w drugim trzydziestoleciu XII wieku, prawdopodobnie z inicjatywy lokalnego szlachcica lub opactwa benedyktyńskiego w Klížu, stanął on bowiem na gruntach klasztornych. Kościół służył swoim celom przez prawie siedem wieków i był w dobrym stanie jeszcze w 1828 roku. Stopniowo zaczął się jednak rozpadać w następnych dziesięcioleciach, prawdopodobnie ze względu na fakt, że w 1801 roku zbudowano we wsi nowy kościół, a stary zaczęto zaniedbywać. Odrestaurowanie zostało przeprowadzone przez historyka sztuki Václava Mencla w 1936 roku. Dzięki temu kościół otrzymał nowy dach, płaski sufit i drewnianą emporę.
Architektura
Kościół został wzniesiony na stromym zboczu ponad wsią. Mały kamienny budynek otrzymał prostokątną nawę o wymiarach 3,92 x 5,33 metra, wschodnią, półkolistą apsydę i nietypową, asymetrycznie przyłączoną, cylindryczną wieżę po stronie zachodniej, w środku której biegły schody. Pod dachem we wszystkich narożnikach nawy zamontowano kamienne konsole ozdobione płaskorzeźbą krzyża. Dwa malutkie okna romańskie umieszczono jedynie w południowej elewacji nawy, pojedyncze doświetlało dodatkowo apsydę od wschodu. Prosty portal wejściowy z półkolistym tympanonem umieszczono dość nietypowo w narożu zachodniej fasady, tuż przy wieży. Kręcone schody wewnątrz wieżyczki prowadziły na drewnianą emporę w nawie. Pierwotnie sięgała ona aż połowy jej wysokości, co widać po gniazdach po belkach. Wnętrze nawy przykrywał drewniany strop, apsydę natomiast koncha, pierwotnie pokryta barwnymi polichromiami.
Stan obecny
Kościół jest prawdziwym klejnotem romańskiej sztuki budowlanej i zabytkiem wyjątkowy na terenie Słowacji, zachowanym w doskonałym stanie bez żadnych nowożytnych przekształceń, z kilkoma unikalnymi rozwiązaniami (wieża zachodnia, usytuowanie portalu). Dzisiaj nie służy już celom liturgicznym, usytuowany jest na używanym cmentarzu.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Mencl V., Stredoveká architektúra na Slovensku, Praha 1937.
Tomaszewski A., Romańskie kościoły z emporami zachodnimi na obszarze Polski, Czech i Węgier, Wrocław 1974.
Strona internetowa apsida.sk, Klížske Hradište.