Historia
Dražovce (węg. Zobordarázs) po raz pierwszy zostały odnotowane w źródłach pisanych w 1113 roku. Na terenie grodziska z epoki żelaza już od połowy XI wieku funkcjonował pierwszy romański kościół, zniszczony prawdopodobnie w kolejnym stuleciu. Drugi romański kościół wzniesiony został na początku XII wieku na fundamentach wcześniejszej świątyni. W XII lub XIII wieku przeszedł on pod administrację klasztoru benedyktynów z Zoboru. Przypuszczalnie z ich inicjatywy został odbudowany po najeździe mongolskim. Wtedy też dobudowano zachodnią wieżyczkę oraz najpewniej emporę. Pod koniec XVIII stulecia przeprowadzono przebudowę kościoła, w trakcie której mury obwodowe nawy podwyższono, poszerzono wejście, zmodyfikowano kruchtę i okna na wieży oraz wymieniono wyposażenie wewnętrzne. W 1803 roku wybudowano nowy kościół bezpośrednio we wsi, przez co kościół św. Michała przestał pełnić swoją pierwotną rolę. Szczęśliwie uniknął rozbiórki, a w XIX i XX wieku przeprowadzano jego prace remontowe.
Architektura
Kościół zbudowano na wyniosłym wzgórzu ponad wsią, otoczonym szerokim zakolem rzeki Nitry. Od zachodu ograniczony był urwiskiem, wysokie i strome stoki znajdowały się także od północy i południa, od wschodu natomiast teren zamykał ziemny wał dawnego grodu, który odcinał cypel wzgórza od pozostałej części masywu. Ponadto w średniowieczu świątynia otoczona była cmentarzem. Kościół wzniesiono z łamanego kamienia, wzmocnionego w narożach większymi kwadrami. Po odbudowie z XIII wieku zachowano pierwotne mury do wysokości około 3-3,5 metra, natomiast wyższe partie odbudowane zostały już z cegły.
Kościół powstał jako mała, romańska budowla o długości około 10 metrów, z jednonawowym korpusem zamkniętym od wschodu półkolistą apsydą i z wieżyczką wyrastającą z zachodniej części nawy. Wewnętrzne wymiary nawy osiągnęły 6,3 x 4,3 metra, zaś apsyda uzyskała 2,9 metra szerokości. Jedyne otwory okienne, wzorem większości wiejskich kościołów średniowiecznych, umieszczono w nawie w elewacji południowej. Dodatkowe okna doświetliły także apsydę, udekorowaną fryzem w kształcie powtarzającej się cyrylicowej litery Ұ. Okna w wieżyczce pierwotnie ozdobione były maswerkami w kształcie trójliści. Wejście do kościoła umieszczono w południowej ścianie nawy, lecz jego pierwotna forma nie jest znana.
Na przełomie XII i XIII wieku po południowej stronie kościoła wzniesiono dwuprzestrzenny aneks, być może związany z faktem, że kościół był wówczas własnością mnichów benedyktyńskich. Główna część dobudówki była prawie tak długa jak nawa, a od strony wschodniej łączyła się z mniejszą przestrzenią o rzucie prostokąta, tak że cała dobudówka osiągnęła mniej więcej długość całego kościoła. Aneks przysłonił pierwotne okna kościoła, dlatego w południowej ścianie nawy przepruto jedno lub dwa nowe otwory. Stare okna odnowiono gdy aneks zanikł na przełomie XIV i XV wieku.
Wewnątrz nawy kościoła zbudowana została empora, najpewniej wstawiona do środka w późniejszym etapie, już po zbudowaniu świątyni. Świadczyłoby o tym nierówne rozstawienie filarów i tylko jeden przyścienny pilaster. Empora zachodnia, wznosząca się w przyziemiu na trzech arkadach, została podsklepiona przęsłami o formie kopulastej. Na piętrze oddzielono ją od nawy pełnym murem, przeprutym kolejnymi trzema półkoliście zamkniętymi arkadami.
Stan obecny
Kościół św Michała w Dražovcach należy do najcenniejszych zabytków wczesnośredniowiecznej architektury na terenie Słowacji, a zarazem jest wyjątkowo malowniczo usytuowany. Jego obecna forma to wynik odbudowy z XIII wieku, połączonej ze zmianami wprowadzanymi w okresie nowożytnym, które spowodowały podwyższenie murów nawy. Niestety nie zachował się pierwotny portal wejściowy do nawy, ale wciąż widoczne są oryginalne otwory okienne (za wyjątkiem wieży). Ponadto w środku nawy dojrzeć można jeden zamurowany otwór przebity w XII wieku, w związku z dostawieniem aneksu południowego. Ważnym elementem jest zachowana w nawie empora.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Mencl V., Stredoveká architektúra na Slovensku, Praha 1937.
Podolinský Š., Románske kostoly, Bratislava 2009.
Tomaszewski A., Romańskie kościoły z emporami zachodnimi na obszarze Polski, Czech i Węgier, Wrocław 1974.