Historia
Pierwsze ślady człowieka w Devínie datuje się na piąte tysiąclecie p.n.e., a pierwsze elementy obronne, rozbudowane później przez Celtów w pełny gród, powstały w drugim tysiącleciu p.n.e. W okresie rzymskim na miejscu późniejszego zamku znajdował się rzymski posterunek graniczny. Obecność rzymian zakończyła się około 400 roku n.e., kiedy to Limes Romanus jako północna granica Cesarstwa Rzymskiego stopniowo przestał istnieć. Pierwsza pisemna historyczna wzmianka o Devínie pochodzi z 894 roku. Wtedy to stanowił on część Państwa Wielkomorawskiego. Po jego upadku został włączony do uformowanego wówczas państwa węgierskiego, którego stał się twierdzą graniczną. W 1233 roku gród został zniszczony na skutek najazdu księcia styryjsko – austriackiego Fryderyka II Bitnego.
Kamienny, średniowieczny zamek powstał prawdopodobnie w połowie XIII wieku na miejscu starszego grodu i wciąż służył jako twierdza graniczna państwa węgierskiego. Pierwsza pisemna wzmianka o nim pojawiła się w 1271 roku. W 1301 roku w trakcie kryzysu po wymarciu dynastii Arpadów zamek zajął Rudolf austriacki, przez co przez pewien czas na zamku wymieniali się królewscy burgrabiowie z Austriakami. Także w 1411 roku w czasach Zygmunta Luksemburczyka zamek posiadał w zastawie Austriak Hering Lessel. Trzy lata później wykupił go palatyn Mikołaj z Gorjan (Gary) w czasach którego dokonano gotyckiej przebudowy i rozbudowy zamku, kontynuowanej przez jego syna Ladislava oraz po 1460 roku, kiedy to właścicielami zostali Svatojurscy.
W XVI wieku panami na zamku była rodzina Batorych, która przesiedliła w te tereny Chorwatów ze swoich włości zajętych przez Turków. W 1527 roku ich zbrojny oddział próbował bezskutecznie zająć Devín. Kolejny atak na zamek tym razem zakończony jego zdobyciem, przeprowadzili w 1616 roku zbuntowani poddani Jana Keglevića oraz z 1620 roku wojska Gábora Bethlena w trakcie antyhabsburskiego powstania. Aby bardziej zabezpieczyć Devín, cesarz podarował go możnemu Mikołajowi Pálffy, którego potomkowie posiadali zamek aż do 1932 roku, kiedy to został wykupiony przez Słowaków. W 1809 roku zamek został wysadzony w powietrze przez wojska napoleońskie i od tego czasu pozostaje ruiną. Od 1961 roku są one dostępne dla zwiedzających, jednak w latach 80-tych część zamku była zamknięta z powodów politycznych. Granica z Austrią przebiega tuż za skałą zamkową i komunistyczne władze bały się, że ktoś może podjąć próbę ucieczki.
Architektura
Gród a następnie zamek wzniesiono przy ujściu rzeki Morawy do Dunaju, dzięki czemu chroniony był barierą wodną od strony zachodniej i południowej. Wielkomorawski gród zajmował rozległy obszar chroniony ziemnym wałem i przekopem. Jego wewnętrzną zabudowę stanowiły drewniane domostwa oraz kamienny kościół zakończony od wschodu na kształt krzyża trzema apsydami. Po podboju węgierskim gród funkcjonował w nieco skromniejszej formie, lecz część jedno i dwuprzestrzennych domostw posiadała już kamienne ściany łączone glinianą zaprawą. Kościół wielkomorawski co prawda już wówczas zaniknął, lecz mieszkańcom służyła od XI wieku kamienna rotunda.
Zamek średniowieczny miał nieregularną formę, dostosowaną do kształtu zachodniej skały zamkowej. Do niedawna uważano, iż najstarszym średniowiecznym założeniem była sześcioboczna wieża, chroniona od północno – wschodniej strony murem obronnym i posiadająca niewielki dziedziniec na samym szczycie wzgórza. Prawdopodobnie jednak zamek górny nie posiadał początkowo wieży, a jedynie wielobocznie załamany mur obronny o wymiarach w planie 33 na 25 metrów. Furta na jego niewielki dziedziniec znajdowała się po stronie północnej, a pomieszczenia mieszkalne usytuowano w skromnych budynkach przystawionych do wewnętrznych ścian muru obwodowego. Zapewne jeszcze w XIII wieku nieduży zamek powiększono o przygródek po stronie północno – wschodniej, obwiedziony własnym murem obronnym. Na przełomie XIV i XV wieku od strony przygródka dostawiono kolejny mur obronny zakończony na północno – wschodnim cyplu czworoboczną wieżą z bramą. Po stronie zachodniej mur ten kończył się nad nadrzecznymi skarpami czworoboczną, otwartą od wewnątrz basztą.
W XV wieku Mikołaj Garay rozbudował wschodnie podzamcze (zamek średni) które zostało otoczone własnymi murami obronnymi oraz zabezpieczone przekopem o obmurowanych ścianach. W jego południowo-wschodniej narożnej części powstał gotycki pałac o nazwie Garayan, który miał parter i dwa piętra. Pomieszczenia miały płaskie, belkowe sufity, a niektóre były ogrzewane przez kominek. Obok pałacu, po jego zachodniej stronie usytuowano półkolistą, otwartą od wewnątrz basztę, a sam pałac prawdopodobnie był oddzielony od podzamcza w celu zapewnienia większego bezpieczeństwa. Być może jego wschodnia, zaokrąglona część także pełniła funkcję baszty, chroniąc pałac od strony skał przed przekopem. Bramę na zamek średni umieszczono po stronie północnej. Zabezpieczała ją półkolista baszta i poprzedzające ją przedbramię. Ponad zagłębionym w stoku przekopem poprowadzono drewniany most. Mikołaj Garay rozwiązał także problem zaopatrzenia zamku w wodę, zdanego dotąd na stary zbiornik na deszczówkę. Na dziedzińcu zamku średniego, w jego najniższym miejscu, nakazał bowiem wykuć w skale studnię o głębokości 55 metrów.
Rozbudowa zamku dolnego prawdopodobnie została rozpoczęta około połowy XV wieku w czasach Ladislava Garaya. Zaczęto wówczas budowę kamiennego muru obronnego, jednak z powodu zbyt dużych kosztów prac i dużego obszaru do ufortyfikowania, na dużej części obwodu wciąż funkcjonował jeszcze stary ziemny wał z czasów państwa wielkomorawskiego. Wjazd na zamek dolny prowadził przez zachodnią Bramą Morawską, bramą północną i południowo – wschodnią. Wszystkie chronione były przez dwie półkuliste baszty, zbudowane w połowie XV wieku. Na zamku dolnym urządzono zaplecze gospodarcze.
W XVI wieku zamek średni powiększono o nowe budynki gospodarcze i gotycko – renesansowy pałac Batorych. Zamek górny został od strony rzeki wzmocniony basztami artyleryjskimi i wieloboczną wieżą strażniczą zwaną Dziewiczą bądź Mniszą. Umożliwiało to lepszą kontrolę ujścia Morawy i wiodącej u podstawy skały drogi, która została przegrodzona poprzecznym murem z bramą i pełną (bez wewnętrznych pomieszczeń) półokrągłą wieżą. Prawdopodobnie w XVI wieku powstał także pięcioboczny bastion po stronie północnej z którym łączyły się obwarowania zamku dolnego.
Stan obecny
Obecnie na rozległym, otoczonym murem obronnym i posiadającym trzy bramy, zamku dolnym zachowały się ślady rzymskich budynków z III wieku oraz fundamenty wczesnomorawskiego kościoła z IX stulecia. W pobliżu bramy północnej znajdują się także relikty XV-wiecznej strażnicy. Na zamku średnim wyróżniają się pozostałości pałaców Garayów i Batorych. W renesansowym umieszczono wystawę przedmiotów odnalezionych w trakcie wykopalisk. Wzdłuż południowego odcinka muru zachowały się jedynie fundamenty budynków gospodarczych. Po południowej stronie zobaczyć można wieżę strażniczą. Najstarsza część warowni czyli zamek górny pozostaje w stanie ruiny i jest obecnie niedostępna z powodu prowadzonych na niej prac rekonstrukcyjnych.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Bóna M., Plaček M., Encyklopedie slovenských hradů, Praha 2007.
Wasielewski A., Zamki i zamczyska Słowacji, Białystok 2008.