Historia
Kościół we wsi Chyžné (węg. Hizsnyó), w średniowieczu zwanej Hyznow, zbudowany został na początku XIV wieku. Po zakończeniu budowy, jak w większości wiejskich kościołów farnych, ze względów finansowych potrzebna była przerwa, nim przystąpiono do upiększania wnętrza kościoła malowidłami ściennymi. Utworzono je około ostatniej ćwierci XIV stulecia, przy udziale lokalnego mistrza, który dekorował także kościoły w nieodległych osadach (np. Ochtiná, Koceľovce). W 1745 roku w nawie kościoła założony został nowy kasetonowy strop. Ponadto w XVIII stuleciu zbarokizowano wnętrze, przekształcono większość okien, wstawiono nowożytną emporę. Gruntowny remont zabytku przeprowadzono w latach 30-tych XX wieku.
Architektura
Kościół uzyskał w XIV wieku układ typowy dla wiejskich, wczesnogotyckich budowli sakralnych. Utworzono go z nawy na planie krótkiego prostokąta, węższego i niższego prezbiterium po stronie wschodniej i zakrystii przy ścianie północnej. Ta ostatnia została zlicowana ze wschodnią ścianą prezbiterium. Budowla była bezwieżowa, co najwyżej na przykościelnym cmentarzu wzniesiono wolnostojącą, drewnianą dzwonnicę.
Zewnętrzne elewacje kościoła utworzono proste, bez podziałów i zdobień. Żadna z części kościoła nie została podparta przyporami. Mury przepruto wąskimi okna lancetowatymi, prawdopodobnie dwoma w ścianie południowej nawy, jednym w murze południowym prezbiterium i jednym po stronie wschodniej. Elewacja północna zgodnie ze średniowieczną tradycją budowlaną mogła nie posiadać otworów. Wejście do nawy utworzono tradycyjnie od południa, w ostrołucznym, profilowanym powyżej cokołu portalu. Wewnątrz pomimo braku przypór założono sklepienie krzyżowo – żebrowe w prezbiterium, spięte gładkim, okrągłym zwornikiem.
Arkada tęczy oraz wnętrze prezbiterium pokryte zostało pod koniec XIV wieku barwnymi malowidłami, utworzonymi nie tylko na ścianach, ale i na sklepieniu oraz okiennych glifach. Na każdym z pól sklepiennych umieszczono figury ewangelistów oraz postacie ojców Kościoła z zstępującymi aniołami. Ponadto ukazano sceny Zwiastowania NMP, Narodzenia Jezusa i Pokłon Trzech Króli. Cechą charakterystyczną obrazów było umieszczenie niektórych głów w ozdobnych medalionach oraz zastosowanie bogatej dekoracji ornamentalnej.
Stan obecny
Zachowały się do dnia dzisiejszego wszystkie części średniowiecznej budowli: nawa, prezbiterium i zakrystia. Zabytek wiele traci z powodu utraty zachodniego szczytu nawy i zmiany formy dachu, a także z powodu przekształcenia większości okien. Oryginalny otwór okienny zachował się we wschodniej ścianie prezbiterium, widoczny jest również gotycki portal wejściowy do nawy. Wewnątrz najcenniejsze pozostaje prezbiterium z arkadą tęczy, pokryte malowidłami z końca XIV wieku i przykryte sklepieniem z początku XIV wieku. Wartościowy jest również późnogotycki drewniany ołtarz skrzydłowy z 1508 roku. Widoczna obok kościoła drewniana dzwonnica pochodzi z XVIII wieku.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Podolinský Š., Gotické kostoly, Bratislava 2010.
Súpis pamiatok na Slovensku, zväzok prvý A-J, red. A.Güntherová, Bratislava 1967.