Chrasť nad Hornádom – kościół Najświętszej Trójcy

Historia

   Kościół został zbudowany w pierwszej połowie XIII wieku, prawdopodobnie jako świątynia pielgrzymkowa. W drugiej połowie XIII wieku został powiększony o wieżę nad centralną częścią. Około 1646 roku usunięto zachodnią apsydę i zastąpiono ją wzdłużną nawą. W 1748 roku kościół uszkodził piorun, a w 1950 roku wieża otrzymała nowy metalowy dach na miejscu starszego, gontowego.

Architektura

   Pierwotny kościół wzniesiono na skalistym wzgórzu nad wsią w dolinie Hornáda, jako budowlę centralną, kamienną rotundę o kwadratowej środkowej przestrzeni i czterech apsydach (tetrakonchos), przy czym apsydy połączone ze sobą bezpośrednio, tak iż nie pozostawiono miejsca na narożniki środkowej nawy. Dopiero ponad ich dachami część centralna, nieco węższa niż szerokość apsydy, w drugiej połowie XIII stulecia została podwyższona o 2,4 metra do formy wieży. W trakcie rozbudowy użyto już cegły zamiast kamienia. Nadbudowę oświetliły okna dwudzielne z centralnym filarem, osadzono w ostrołucznych wnękach, wskazujące na przenikanie się stylu gotyckiego i romańskiego.
   Oryginalna rotunda miała długość 10,6 metra na linii północ – południe, a wewnętrzny kwadrat do którego dobudowano apsydy, otrzymał wymiary około 4×4 metry. Średnica apsyd wynosiła około 4 metrów, zaś grubość ich murów 1,2 metra. Pierwotny portal wejściowy został znaleziony w południowo – zachodniej części wschodniej apsydy.

Stan obecny

   Kościół Najświętszej Trójcy jest to na terenie Słowacji budowlą unikatową, dla której najbliższe podobne rozwiązania odnaleźć można w czeskich kościołach w Řeznovicach i Řeporyjach, a których forma charakterystyczna była dla architektury bizantyjskiej lub regionu północnych Włoch. Tym większa szkoda, iż nie przetrwała w oryginalnym kształcie, a została zniekształcona przez wyburzenie zachodniej apsydy i dostawienie nowożytnej nawy. Podobno w ostatnim okresie pojawiły się także plany wyburzenia kolejnej apsydy w celu postawienia na jej miejscu zakrystii, szczęśliwie jednak nie zostały przeprowadzone.

pokaż zabytek na mapie

powrót do indeksu alfabetycznego

bibliografia:
Mencl V., Stredoveká architektúra na Slovensku, Praha 1937.

Strona internetowa apsida.sk, Chrasť nad Hornádom.